De kroon van Monomach, een legendarisch Russisch machtssymbool

De kroon (of muts) van Monomach verwijst naar een historische ceremoniële hoed die werd gedragen door de groothertogen en later de tsaren van Rusland. Het object werd zo bekend dat hij ook terugkomt in een bekende Russische uitdrukking: ‘Zwaar is de muts van Monomach’.

Deze uitdrukking verwijst naar de lasten en verantwoordelijkheden die horen bij het uitoefenen van grote macht. In bredere zin wordt de zegswijze ook wel gebruikt als verwijzing naar de problemen waar leiders vanwege hun grote verantwoordelijkheden voor gesteld kunnen worden. De uitdrukking is enigszins vergelijkbaar met een bekende frase uit Shakespeare’s toneelstuk Hendrik IV: “Uneasy lies the head that wears a crown” (een gekroond hoofd ligt niet gemakkelijk).

Herkomst

De historische muts van Monomach is de oudste van de Russische kronen en wordt tegenwoordig tentoongesteld in het Arsenaalmuseum van het Kremlin in Moskou. De rijkversierde gouden muts is afgezet met bont. Zowel deze brede bontrand als de juwelen aan de zijkanten zijn latere toevoegingen, waarschijnlijk uit de zestiende eeuw.

De naam van de beroemde kroon is ontleend aan Vladimir II Monomach, een twaalfde-eeuwse grootvorst van Kiev aan wie verschillende legenden zijn verbonden. Begin zestiende eeuw publiceerden intellectuelen in Moskou genealogische verhandelingen waarin geprobeerd werd de historische Russische grootvorsten te verbinden met het oude Rome. Volgens een van deze verhalen was Vladimir II Monomach een verre verwant van de Romeinse keizer Augustus en zou hij zijn regalia, ofwel de tekenen van zijn macht, ooit gekregen hebben van de Byzantijnse keizer Constantijn IX Monomachus. Onder deze keizerlijke geschenken bevond zich ook de kroon van Monomach, die uiteindelijk de oosterse variant van de keizerskroon zou worden.

Gouden Horde

In werkelijkheid heeft Vladimir II Monomach de hoed of muts nooit gedragen. Duidelijk is namelijk dat het object pas in de veertiende eeuw is vervaardigd. Aangenomen wordt dat het een gift was van een khan (heerser) van de zogeheten Gouden Horde, het leger van de Mongolen die bijna tweehonderdvijftig jaar over Rusland heersten. Met de kroon zou men destijds de vazalstatus van de Moskovische vorsten hebben willen symboliseren. Maar dat was een geschiedenis waar de Moskovische intellectuelen waarschijnlijk liever niet de nadruk op legden. Een link met het oude Rome was aantrekkelijker.

Bronnen ▼