Geschiedenis van het Malieveld in Den Haag

Als er in Nederland gedemonstreerd wordt, gebeurt dat vaak op het Malieveld in Den Haag. Voor grotere demonstraties is dit een handige locatie. Met een afmeting van 550 bij 200 meter biedt het veld plaats aan veel demonstranten en daarnaast is het Binnenhof, het politieke hart van Nederland, op steenworp afstand te vinden.

Malie

In dit korte artikel over de geschiedenis van het Malieveld staan we eerst stil bij het woord ‘Malie’. Dit woord verwijst naar een oud balspel, dat nauw verweven was met het kolven en vermoedelijk overwaaide vanuit Italië. Bij dit spel moest met een stok met fluwelen handvat tegen een houten bal geslagen worden. Net als bij het kolfspel was het de bedoeling dat men de bal in zo weinig mogelijk slagen naar een doel sloeg. Op sommige banen stond in het midden van de baan nog een poort of ring waar de bal ook doorheen moest.

Het Maliespel werd beschouwd als vrij deftig. Rijken legden soms op hun landgoed een eigen baan aan. Maar er waren ook steden, zoals Utrecht en Leiden, die maliebanen aanlegden om studenten te trekken voor de universiteiten. De Utrechtse Maliebaan, tegenwoordig onder meer bekend omdat Anton Mussert hier tijdens de Tweede Wereldoorlog het bestuurlijk centrum van de NSB vestigde, herinnert nog aan zo’n speelbaan voor studenten. Deze baan werd in 1637 geopend.

Acte van Redemptie

Op het Malieveld in Den Haag werd het balspel vroeger niet gespeeld. De speelbaan bevond zich, vanaf 1606, direct naast het veld. De naam verwijst wel naar het spel. Vroeger maakte het veld officieel onderdeel uit van het Haagse Bos en stond het ook vol bomen. Aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog werd een deel van het Haagse Bos gekapt om Den Haag te beschermen tegen de Spanjaarden. Het hout werd gebruikt om verdedigingswerken mee te bouwen. Men was echter te laat. Vanwege het ontbreken van stadsmuren en stadswallen was Den Haag vrijwel onverdedigbaar. De stad werd ingenomen door de Spanjaarden en vervolgens gebruikt als hoofdkwartier tijdens het beleg van het nabijgelegen Leiden.

Op het Malieveld keerden de bomen later niet terug. VVV Den Haag:

“Door de flinke regen die jaren spoelde de vruchtbare grond weg. Het bos op de plaats van het Malieveld is hierdoor nooit meer teruggekomen. Het Malieveld, dat oorspronkelijk nog uit duinen bestond, is in 1594 verder afgegraven, waardoor de huidige grasvlakte ontstond.”

De Spanjaarden lieten een zwaar gehavend en grotendeels ontvolkt Den Haag achter. Tijdens de wederopbouw verdwenen er nog meer bomen uit het Haagse Bos. Omdat men geld nodig had voor een nieuw huurleger opperden de Staten van Holland rond 1575 zelfs om het hele bos te kappen. Daarnaast wilde men de Haagse Kloosterkerk verkopen. Tegen deze plannen kwam verzet vanuit het dorpsbestuur. Ook het Hof van Holland en de heren van de Grafelijke Rekenkamer verzetten zich. Uiteindelijk wist men de verkoop van het bos af te kopen. Hiervoor moest het destijds vrij armlastige Den Haag wel zesduizend ponden neerleggen.

Willem van Oranje ondertekende vervolgens de Acte van Redemptie (1575) waarin officieel werd vastgelegd dat het Haagse Bos of delen daarvan (zoals het huidige Malieveld) niet bebouwd en “nooit en te nimmer” verkocht mogen worden. Eerder deze eeuw bleek dat deze akte nog altijd geldig is. In 2006 opperde de toenmalige burgemeester van Den Haag, Wim Deetman, namelijk om op het veld een Nationaal Historisch Museum te bouwen. De akte van de Vader des Vaderlands gooide roet in het eten. Enkele jaren later kreeg Staatsbosbeheer, de huidige beheerder van het terrein, van de regering opdracht om 15.000 hectare grond te verkopen. Dankzij de akte kwamen het Haagse Bos en Malieveld niet in aanmerking voor verkoop. Het gebied is tegenwoordig officieel ook beschermd als stadsgezicht.

Malieveld: Concerten en demonstraties

Vandaag de dag wordt het Malieveld vooral gebruikt voor grote concerten, circussen, militaire parades en demonstraties. Onder het veld bevindt zich een parkeergarage.

In 2019 was het Malieveld het decor van een groot boerenprotest. Duizenden boeren trokken per tractor naar Den Haag en een aanzienlijk aantal daarvan bereikte het Malieveld, dat flink onder het bezoek te lijden had. Het was niet voor het eerst dat er tractoren op het Malieveld te zien waren. Tijdens de Tweede Wereldoorlog liet de gemeente enkele boeren het Malieveld namelijk omploegen, zodat het veld beplant kon worden met aardappelen. Het was 1943, de hongerwinter stond voor de deur…

Aan het begin van de oorlog verrees er een paviljoen aan de centrumkant van het Malieveld. Deze was afkomstig van het strand bij Scheveningen, dat door de Duitsers was uitgeroepen tot Sperrgebiet (verboden terrein). Na de oorlog bepaalde koningin Wilhelmina dat het paviljoen op het Malieveld mocht blijven.

Ook interessant: Waarom heeft Den Haag een ooievaar in haar wapen?
Overzicht van Boeken over de geschiedenis van Den Haag

Bronnen ▼