Als je op zwart zaad zit, gaat het je niet al te best. Je geld is bijna op en je zult zuinig moeten leven om toch nog rond te komen. Waar komt deze uitdrukking eigenlijk vandaan?
Volgens taalkundigen danken we deze uitdrukking aan vogeltjes die in een kooitje gehouden worden. Wanneer deze diertjes wat zaad krijgen om te eten, pikken de vogeltjes er vaak eerst het gekleurde zaad tussenuit zodat uiteindelijk alleen nog maar zwart zaad over is. De diertjes hebben dan dus bijna niets meer, of in ieder geval valt er weinig meer te kiezen. Het is armoe troef.
De bekende taalkundige F.A.Stoett vermeldde de uitdrukking ook in zijn Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925). Volgens hem komt de zegswijze al zeker sinds de zeventiende eeuw in ons taalgebied voor. Hij gaf er de volgende omschrijving bij:
…zijn vermogen kwijt zijn of raken; bekrompen moeten leven, te weinig hebben om te leven en te veel om te sterven; uit zijne betrekking ontslagen zijn; eig. van vogels, met name kanaries gezegd, ‘die al het witte zaad in hun bakje hebben opgegeten, zoodat alleen het zwarte overblijft, dat zij minder lekker vinden’
In Vlaanderen kent men een variant: op droog zaad zitten.
