Ringen en bijltjes in Bronstijd mogelijk gebruikt als ‘geld’

In de Bronstijd werd bronzen voorwerpen soms als betaalmiddel gebruikt. Dat concluderen archeologen Maikel Kuijpers en Catalin Popa van de Universiteit Leiden. De bronzen objecten worden door hen zelfs aangemerkt als ‘de vroegste vorm van geld in Europa ten noorden van de Alpen’.

De twee archeologen publiceerden deze week over hun onderzoek in het wetenschappelijke magazine Plos One. Ze bestudeerden vijfduizend van brons gemaakte (hals)ringen, bijlen en ribben uit de Vroege Bronstijd (2150-1700 v.Chr.) die in Centraal-Europa zijn gevonden. Veel van deze objecten leken, vanwege hun matige kwaliteit, geen praktisch nut te hebben.

Het idee dat dat dit soort voorwerpen, die vaak in grote aantallen bij elkaar zijn gevonden, destijds al als een soort geld werden gebruikt bestond al langer, maar kon nooit aangetoond worden. Centrale vraag is uiteraard wanneer iets precies als ‘geld’ kan worden aangeduid. Over het algemeen wordt hiervoor als voorwaarde gesteld dat de objecten in gewicht en uiterlijk ongeveer gelijk moeten zijn. Er moet spraken zijn van een standaardisatie. Aangezien aanwijzingen voor het gebruik van weegschalen van honderden jaren later dateren, gaan de onderzoekers ervan uit dat mensen in de Vroege Bronstijd de objecten met hun handen wogen. Als ze de objecten inderdaad als ‘geld’ gebruikten.

Regionale varianten

Maar deed men dat ook? Maikel Kuijpers en Catalin Popa hebben in ieder geval aangetoond dat dit mogelijk was. Ze ontwikkelden namelijk een systeem dat berekent of mensen het verschil in gewicht tussen de verschillende ringen, bijlen en ribben konden waarnemen. Veel gevonden objecten bleken hier inderdaad voor in aanmerking te komen. Qua gewicht en vorm zijn ze nauwelijks van elkaar te onderscheiden. Op de universiteitswebsite meldt Kuijpers hierover:

“Van de ruim 2500 bronzen ringen bijvoorbeeld is zeventig procent gevoelsmatig identiek aan een ring van 195 gram. Dat is een hele sterke aanwijzing dat het om een vroege vorm van geld gaat.”

Ook de bronzen bijlen en ribben bleken in veel gevallen in gewicht overeen te komen, al weken de vormen soms wel enigszins af. De onderzoekers stellen dat het dan waarschijnlijk ging om een soort regionale varianten.

“Een beetje zoals euro’s nu andere afbeeldingen hebben maar verder overeenkomen. Je zou kunnen zeggen dat we hier met de allereerste euro’s te maken hebben.”

Schaven

De vondst van objecten waar een stukje brons lijkt te zijn toegevoegd of juist verwijderd, mogelijk om het object zwaarder of lichter te maken, bevestigde de onderzoekers in hun theorie dat de objecten in de Vroege Bronstijd als een soort ruilmiddel werden gebruikt.

Ook interessant: Bronstijd (2000-800 v.Chr.) – Periode en kenmerken

Bronnen ▼