Vlaamse oorlogsdagboeken 1914-1918

Detail van de cover van 'Oorlogsdagboeken 1914-1918' — Detail van de cover van ‘Oorlogsdagboeken 1914-1918’

Gedurende de Eerste Wereldoorlog hield de onderpastoor van het West-Vlaamse dorpje Dikkebus, genaamd Achiel van Walleghem, een gedetailleerd dagboek bij van wat hij om zich heen zag gebeuren. Het dagboek staat bekend als het belangrijkste, meest uitgebreide persoonlijke verslag van de Grote Oorlog in de Vlaamse Westhoek. Van Walleghem beschrijft daarbij zowel het militaire geweld dat zich voor zijn neus afspeelde, als de beroerde omstandigheden waar de burgerlijke bevolking mee te maken kreeg.

Tot in het graf achtervolgd

Het stevige boek, getiteld Achiel van Walleghem. Oorlogsdagboeken 1914-1918 (Lannoo), dat oorspronkelijk verscheen in dertien losse cahiers maar nu is gebundeld, wordt ingeleid door Piet Chielens en is hertaald door Willy Spillebeen. Spillebeen biedt in het begin van het boek een nuttige toelichting op zijn vertaling.

Het relaas – dat loopt van oktober 1914 tot eind april 1918 – is zeer precies en inhoudelijk meer dan eens gruwelijk. Priester Van Walleghem schrijft bijvoorbeeld op 17 april 1917:

“3 sukkelachtige vrouwen naar het godshuis in Montreuil gebracht. Van 2.30 tot 4 uur wordt de dorpsplaats hevig beschoten: ongeveer elke 3 minuten valt een granaat, meestal schokgranaten (…) Ook 1 op herberg Au Faisan d’Or en helaas, hier is een dodelijk ongeluk te betreuren. In de achterkeuken waren 8 personen vergaderd. Een granaat ontploft op de zolder boven de voutekamer, en gaat er ongeveer al haar geweld uitwerken door er de muren te verbrijzelen. Maar de kop vliegt verder de keuken in. Aan de stoof stond Felicie Merlevede, vrouw Henry Deleye, 34 jaar Het moordtuig vliegt in haar borst en komt er langs de rug uit en eindigt haar vernielingswerk met de bil af te slaan van de schone, grote hond die naast haar stond. Alle andere personen waren ongedeerd. ’s Anderdaags heb ik de arme vrouw begraven. Een akelige omstandigheid helaas: tot in haar graf toe werd zij door de vijand achtervolgd. De tweede nacht na haar begrafenis werd het kerkhof beschoten. Een obus valt op haar graf, en schrijn en lijk worden door de kop van een obus doorboord. De arme vrouw werd dus in minder dan 60 uren tijd tweemaal door de kop van een obus doorboord.” (274)

Dikkebus

Oorlogsdagboeken 1914-1918 - Achiel Van Walleghem — Oorlogsdagboeken 1914-1918 – Achiel Van Walleghem

Het dagboek staat boordevol met dit soort indringende verslagen. Voor oorlogsliefhebbers is het gedetailleerde verslag van priester Van Walleghem dan ook zeker een aanrader, omdat de oorlogsgeschiedenis in West-Vlaanderen ’tot leven’ komt. Ook voor de inwoners van West-Vlaanderen is het verslag van Van Walleghem een aanbeveling, want hij beschrijft heel precies de plaatsen en personen die bij het oorlogsgeweld betrokken waren. Zoals op 1 november 1917, de hoogdag van Allerheiligen, wanneer onder meer het plaatsje Dikkebus bestookt wordt:

“In Dikkebus is het bombardement verschrikkelijk. De vliegtuigen hangen de hele nacht boven ons: veel bommen worden gegooid in de kampen nabij Van Eeckes molen, in de weide van weduwe Adriaen en rond de vijver. Veel mannen en meer dan 100 paarden zijn deze nacht in Dikkebus gedood.” (512)