Brits potje ‘Kerst-voetbal’ tijdens de Eerste Wereldoorlog

Voetbal is oorlog, maar oorlog betekent meer dan eens ook voetbal. Want voetbal ontspant en leidt af van de harde realiteit. Op bovenstaande foto, genomen tijdens Kerst 1915, zien we Britse militairen in Griekenland die met een karakteristieke pet op een potje voetbal spelen. Voetballen tijdens de Eerste en later Tweede Wereldoorlog had diverse functies.

Van Frankrijk naar Griekenland

De voetballers op deze foto behoorden tot de 26th Division van het Engelse leger en waren gelegerd in Thessaloniki, in Griekenland. Daar vocht de divisie tegen de Bulgaren. Dat de mannen nog energie hadden om lekker te voetballen mag bewonderenswaardig genoemd worden. Maar voetbal was niet alleen ontspanning. Voor officieren en militaire leiders was sporten een manier om hun leiderschapskwaliteiten te vergroten. Verder bond voetbal de militairen samen en had het sporten natuurlijk fysieke en mentale gezondheidsvoordelen.

Na een jaar vechten in Frankrijk marcheerden de mannen van de Britse 26th Division richting Griekenland, waar ze in november 1915 aankwamen. De divisie bleef tot het eind van de oorlog in Griekenland en nam deel aan drie zware veldslagen.

Voetbal in Westerbork en Dachau

Niet alleen militairen voetbalden graag. Bekend is dat gedurende de Eerste Wereldoorlog, toen in Groot-Brittannië zo’n 900.000 vrouwen in munitie en wapenfabrieken werkten, veel Britse fabrieken eigen vrouwenelftallen hadden. Hun wedstrijden brachten veel publiek op de been. Enkele jaren na de oorlog, in 1921, werd het vrouwenvoetbal in Engeland weer afgeschaft.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelden gevangenen in concentratiekampen en doorvoerkampen soms voetbal, onder meer in Kamp Westerbork. Het leidde af van de ellende waar ze in zaten. Tegelijk was het organiseren van ‘ontspannende’ activiteiten voor de nazi’s in bijvoorbeeld Westerbork een cynische façade om te laten zien dat het allemaal zo slecht nog niet was. De beruchte kampcommandant van Westerbork, Alfred Konrad Gemmeker, stond bekend om dit soort schijngedrag.

Beroemd is het verhaal van een wedstrijd in Dachau in het voorjaar van 1944. Een gevangeniselftal won toen met 21-0 van de kampbewakers.

Nog legendarischer was de zogenoemde Dodenwedstrijd van FC Start, een geïmproviseerd elftal, tegen een groep nazi’s, in augustus 1942 in Oekraïne. In dit team zaten enkele profvoetballers van Dynamo Kiev, maar dat wisten de nazi’s natuurlijk niet. FC Start won dan ook met 5-3. Korte tijd later namen de Duitsers op een verschrikkelijke manier wraak. Ze vermoordden drie spelers en stuurden de rest van FC Start naar een werkkamp.

Lees ook: Oorlog is voetbal: voetballen tijdens de Tweede Wereldoorlog
…of: Engelse kostschoolleraren brachten voetbal naar Nederland
Boek: Kampioenen ’14-’18. Voetbal in neutraal Nederland

Bronnen ▼