‘Voorburcht van Kasteel Oud Haerlem gevonden’

In de jaren dertig van de vorige eeuw werden bij het Noord-Hollandse Heemskerk met behulp van luchtfotografie sporen van een oud kasteel herontdekt. Het zogeheten Slot Oud Haerlem werd gebouwd in de dertiende eeuw en in 1351, tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten, verwoest. Recent hebben archeologen het terrein met nieuwe technieken onderzocht. Hierbij is een grote nieuwe kasteelstructuur gevonden. Vermoedelijk gaat het om de voorburcht van het complex.

Monument vlakbij de plek waar ooit kasteel Oud Haerlem stond (CC BY-SA 3.0 – Dina d v – wiki)

De sporen van de constructie zijn ontdekt tijdens bodemscans. Het gebouw is ongeveer 45 bij 45 meter groot en bevindt zich circa twee meter in de grond. In een versterkte voorburcht woonden vroeger vaak ambachtslieden en ook waren er geregeld de stallen in ondergebracht.

In 1943 en 1960 deed professor J.G.N. Renaud al onderzoek naar de resten van het kasteel. In een deel van het terrein vond hij een kasteelplattegrond en daarbuiten werden enkele proefputjes gegraven. In die putjes vond hij echter geen aanwijzing dat er zich nog iets binnen het enorme omwalde terrein zou bevinden. Het nieuwe onderzoek toont nu echter aan dat er ook een grote voorburcht binnen de omwalling heeft gestaan. Jean Roefstra, historisch archeoloog van de Provincie Noord-Holland:

“Noordoostelijk van het eerder onderzochte gebied is een hele grote nieuwe kasteelstructuur gevonden. Van wel 45 bij 45 meter breed. Een kasteel bestaat uit twee of drie gebouwen. Een voor- en hoofdburcht en een voorhof die omgeven zijn door grachten. Renaud heeft in 1960 de hoofdburcht ontdekt, wij met dit onderzoek de voorburcht. Een voorburcht is een soort voorversterking, waar de stallen, ambachtslieden en andere dienstlieden woonden. In de hoofdburcht woonde de kasteelheer en zijn gezin. Door deze vondst is Oud Haerlem in een klap twee keer zo groot geworden qua grootte.”

Impressie van de meetresultaten (Gemeente Heemskerk – A. van Dongen en J. Roefstra – Dronebeeld: Studio John Meijer)

Vierkant

Onderzoek heeft verder aangetoond dat Slot Oud Haerlem een vierkante structuur had. Dat is bijzonder omdat de kastelen in de dertiende eeuw doorgaans rond waren. Bouwhistoricus en kastelenexpert Rob Gruben:

“Een vierkant kasteel zoals Oud Haerlem kwam eigenlijk niet voor. En al helemaal niet met deze enorme grootte. Vierkante kastelen werden pas vanaf ongeveer 1280 door Floris V gebouwd. Tenminste, dat namen mensen tot nu toe aan.”

Het onderzoek op het terrein is uitgevoerd door bureau Saricon met behulp van geofysische techniek (ElectroMagnetischeInductie, EMI). Met deze techniek kan in de bodem gekeken worden, zonder daadwerkelijk te graven. Op dit moment is het onderzoek ongeveer voor de helft uitgevoerd. De komende maanden worden nog veel metingen uitgevoerd. Of er uiteindelijk ook opgravingen plaats zullen vinden is nog onduidelijk.