In 2014 werd tijdens het oudejaarsfeest een groot vuurwerkspektakel georganiseerd op en rond de Hofvijver in Den Haag. De website van gemeente Den Haag sprak van een herhaling van historische gebeurtenissen. Hoe zit dat dan?
Een Blijde Inkomste
Een Blijde Inkomste of Blijde Intrede is een van oorsprong middeleeuws gebruik waarbij een pas aangetreden vorst, door de lokale bevolking van steden die hij aandeed, feestelijk werd onthaald.
Van de zestiende tot de achttiende eeuw was er in Den Haag de gewoonte om bij gelegenheid van troonsbestijgingen, vorstelijke huwelijken of andere bijzondere gelegenheden zoals krijgsoverwinningen zo een Blijde Inkomste te organiseren.
Vaak had zo een optocht van praalwagens veel weg van de Romeinse triomftochten en werden grote erepoorten en triomfbogen opgericht. Ook werden er wel kanonnen afgevuurd vanaf het Buitenhof.
Vuurwerk op de hofvijver
In 1586 werd er ter gelegenheid van de intocht van Robert Dudley, Graaf van Leicester, als aanvulling op de feestelijkheden, vanaf de Hofvijver vuurwerk afgestoken.
Dat het een populaire plek was om vuurwerk af te steken bleek wel, want gedurende de zeventiende eeuw is er wel heel vaak bij speciale gelegenheden vuurwerk afgestoken. Hieronder een kleine opsomming:
- 1674: ter gelegenheid van de Vrede van Westminster
- 1689: ter gelegenheid van de kroning van stadhouder-koning Willem III en koningin Mary
- 1691: ter gelegenheid van de intocht van stadhouder-koning Willem III
- 1696: ter gelegenheid van de Vrede van Rijswijk
- 1702: naar aanleiding van enkele behaalde overwinningen tijdens de Spaanse Successie-Oorlog
- 1713: ter gelegenheid van de Vrede van Utrecht
- 1749: ter gelegenheid van de Vrede van Aken
Het vuurwerk van 13 juni 1749 was het grootste en meest spectaculaire van allemaal. Er werd een gigantisch houten, door Pieter de Swart ontworpen, paviljoen opgericht, welke in de Hofvijver dreef en wel 110 meter lang, 35 meter breed en 17 meter hoog moet zijn geweest. De Vrede van Aken was getekend in oktober 1748, wat wel iets zegt over de voorbereiding van dit luisterrijke feest.
De woensdagavond voorafgaand aan de vrijdagavond van 13 juni 1749, werd het hele bouwwerk met meer dan 20.000 vetpotten verlicht, wat een lust voor het oog moet zijn geweest. Na het vuurwerk van 13 juni, werd het paviljoen al snel afgebroken en verkocht. Het vuurwerk van 1749 zou vooralsnog het laatste zijn.
Loterijen in de Ridderzaal
Wij richten ons hiervoor op de Ridderzaal, die eigenlijk de Grote Zaal heet. Pas in de negentiende eeuw raakte de benaming Ridderzaal in zwang. Dit middeleeuwse gebouw kwam dankzij graaf Willem II rond 1250 tot stand. Het was oorspronkelijk als feestzaal ingericht, en was in de loop der eeuwen het toneel van belangrijke historische gebeurtenissen. Zo werden hier feesten gehouden ter ere van het Gulden Vlies en werd hier Filips II, als heer van de Nederlanden, in 1581 afgezworen. Het markante gebouw verloor in de loop der tijd echter haar prestige, en werd uiteindelijk een overdekte boekenmarkt. Ook zouden er vanaf 1709 loterijen plaatsvinden.
Van Generaliteitsloterij tot Nationale Staatsloterij
De Staten-Generaal hadden destijds geldgebrek en en waren het erover eens dat een gezamenlijke loterij de Republiek een welkome geldbron zou zijn. Al sinds enkele eeuwen hadden steden in de Nederlandse gewesten hun eigen loterijen om extra inkomsten te generen. Zo had de stad Utrecht al in 1444 als eerste een officiële loterij. In Frankrijk was er sinds 1660 een Staatsloterij en dankzij Stadhouder-Koning Willem III was ook in Engeland sinds 1694 een jaarlijks terugkerende nationale loterij. Eerst op 8 en 23 maart 1709 maar ook in de jaren erna, zouden er op aandringen van de Staten-Generaal loterijen worden gehouden in de Grote Zaal.
Op 4 april 1726 werd uiteindelijk de Generaliteitsloterij opgericht. Hierdoor kwam een einde aan een wirwar van kleine en grote loterijen in de Republiek. De eerste trekking van de Generaliteitsloterij vond ook dat jaar plaats. Deze loterij zou in de loop der eeuwen meerder malen van naam veranderen totdat hij in 1848 de Nederlandse Staatsloterij ging heten.
