Waarom noemen we een soapserie een soap?

Dat Goede Tijden Slechte Tijden de bekendste soapserie is van Nederland is wel bekend. Maar waarom spreken we eigenlijk van een soapserie? Wat heeft zo’n dagelijks televisieprogramma, waarin de dramatische gebeurtenissen zich vaak in sneltreintempo opvolgen, met zeep te maken?

Voor het antwoord op die vraag moeten we terug naar de geschiedenis van het genre. Soapseries zijn over komen waaien vanuit de Verenigde Staten, waar men spreekt van soap operas. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd in Amerika de eerste soap uitgezonden. Niet op televisie, maar op de radio. De Amerikaanse zeepfabrikant Procter & Gamble wilde zeepproducten onder de aandacht brengen van een breed publiek en kocht daarom dagelijks vijftien minuten zendtijd in. Luisteraars maakten in een hoorspel getiteld Painted dreams kennis met de doorsnee familie Sudds (zeepsop). De producent hoopte dat de belevenissen van deze familie luisteraars dusdanig zou boeien dat ze ook bereid waren tussendoor naar drie minuten zeepreclame te luisteren.

De klassieke Amerikaanse soap opera draaide meestal om gezinnen uit de middenklasse die in relatief kleine steden woonden. De makers hoopten dat veel luisteraars zich met hen konden identificeren, maar vooral dat de kijkers hierna in de winkel de zeepproducten kochten die in de reclameblokken werden aangeprezen. De soaps richtten zich daarom hoofdzakelijk op vrouwen. Die deden immers de boodschappen en de was.

Vanaf de jaren vijftig werden de eerste soapseries ook uitgezonden op televisie. De afleveringen werden toen ook wat langer, tot ongeveer dertig minuten. Wat hetzelfde bleef was dat vooral zeepfabrikanten de grootste sponsoren waren. In 1956 waren bekende soapseries als As the World Turns (de langst lopende soapserie in de Amerikaanse geschiedenis) en The Edge of Night, beide geproduceerd door Procter & Gamble, voor het eerst op televisie te zien. Dit waren echter zeker niet de enige soaps van het bedrijf. In totaal produceerde de fabrikant halverwege jaren vijftig maar liefst dertien series.

Nederland

Joop van den Ende besloot de soapserie begin jaren negentig naar Nederland te halen. De eerste aflevering van de eerste soapserie van de Lage Landen, Goede tijden, slechte tijden, was op 1 oktober 1990 te zien bij de jonge commerciële zender RTL4. Anders dan in Amerika, waar soaps meestal in de namiddag werden uitgezonden, besloot men de serie in Nederland aan het begin van de avond in te plannen. De eerste seizoenen van de soep zijn gebaseerd op een Australische soapreeks, getiteld The Restless Years. In Australië werden soaps overigens ook vaak begin van de avond uitgezonden.

Hoewel GTST in Nederland niet direct werd geproduceerd door een zeepfabrikant, kwam het programma hier ook bekend te staan als een echte soapserie. In de Nederlandse serie, die nog altijd wordt uitgezonden, staan de belevenissen van de inwoners van het fictieve plaatsje Meerdijk centraal. Op het hoogtepunt trok de serie dagelijks ruim twee miljoen kijkers. De reclames rondom het programma waren in die periode daardoor ook zeer populair, niet alleen bij zeepfabrikanten.

De publieke omroep Veronica was in de jaren negentig onder de indruk van het succes van de soapserie en overwoog een eigen soap te maken. Aangezien dit vrij prijzig was, besloot men samen te werken met de TROS, die net de stekker uit de populaire ziekenhuisserie Medisch Centrum West had getrokken. De nieuwe soap werd gebaseerd op de Amerikaanse ziekenhuisserie Ryan’s Hope. Voor de productie benaderde men Joop van den Ende. De kosten waren echter hoog. In zijn biografie legt de mediamagnaat uit hoe men erin slaagde het financiële plaatje toch rond te krijgen:

De televisiemaker slaagde er daarnaast in nog een extra inkomstenbron te vinden: Procter & Gamble wilde wel investeren. De nieuwe serie, die de naam Onderweg naar Morgen kreeg, werd daarmee dus een échte soapserie. De eerste aflevering was op 3 januari 1994 te zien bij de publieke omroep. Later verhuisde de serie naar het commerciële net.

Bronnen ▼