Ignaz Semmelweis – ‘Handen wassen in het ziekenhuis!’

De Hongaarse arts Ignaz Semmelweis (1818-1865) maakte zich in zijn tijd grote zorgen over de veelvoorkomende kraamvrouwenkoorts. In ziekenhuizen kwamen grote aantallen, soms tot vijfentwintig procent, kraamvrouwen kort na de bevalling om het leven. Semmelweis legde een verband met de onhygiënische gewoontes van de geneesheren in het hospitaal. Zijn oplossing: handen wassen.

Halverwege de negentiende eeuw kwamen veel zwangere vrouwen die in het ziekenhuis bevielen na afloop om het leven door kraamvrouwenkoorts. Semmelweis merkte op dat het sterftecijfer veel hoger lag wanneer de vrouwen door geneesheren waren behandeld, dan wanneer de vrouwen thuis bevielen of enkel behandeld werden door vroedvrouwen. Anders dan vroedvrouwen wilden de artsen zich niet beschouwen als mogelijke overdragers van ziektekiemen. Met de eigen hygiëne namen ze het daarom niet altijd even nauw.

Handen wassen

Toen Semmelweis in 1861 publiceerde over zijn bevindingen en dus een verband legde tussen de hoge sterfte van kraamvrouwen en de hygiëne van de artsen, werd dit hem door de geneesheren niet in dank afgenomen. De Hongaarse arts eiste dat iedereen die verloskundige hulp verleende, voortaan eerst de handen waste met zeep en ze daarna ontsmette met chloorwater. In zijn eigen ziekenhuis in Wenen liep de sterfte onder kraamvrouwen na invoering van deze nieuwe richtlijn snel terug, van ruim 12 naar iets meer dan 1 procent.

Na zijn publicatie, getiteld Die Ätiologie, der Begriff und die Prophylaxis des Kindbettfiebers, barstte er echter een storm van kritiek los in de medische wereld. Artsen leken met name te vallen over de bewering dat zij tijdens de behandeling ziektekiemen hadden overgebracht. Semmelweis reageerde geagiteerd en schreef hierna verschillende brieven naar vooraanstaande Europese artsen waarin hij hen soms voor moordenaars uitmaakte. Semmelweis werd ontslagen en keerde uiteindelijk terug naar zijn geboorteland. Daar zou hij uiteindelijk in een psychiatrische kliniek overlijden.

Corona-crisis

Pas na ongeveer 1890 werden de inzichten van Ignaz Semmelweis algemeen aanvaard.

In de medische wereld kent men tegenwoordig nog de Semmelweis-reflex. Deze staat voor het reflexmatig weigeren of afwijzen van nieuwe ideeën of theorieën omdat deze haaks staat op de gangbare ideeën en gewoontes. Ten tijde van de Corona-crisis in 2020, waarbij de wereldbevolking veelvuldig werd geadviseerd goed de handen te wassen om overdracht van besmettingen te voorkomen, zette zoekmachine Google de Hongaarse arts een dag lang in het zonnetje door zijn beeltenis op de startpagina te tonen in een zogeheten Google Doodle.

Bronnen ▼