Weg met de Italiaanse ijsverkopers!

In de jaren dertig waren veel Nederlandse ijsbereiders en -verkopers het zat. In de jaren hiervoor hadden ze steeds meer Italianen naar Nederland zien komen en velen van hen begaven zich op hún markt. Met kleine ijskarretjes gingen de immigranten langs de straten om hun vruchtenijs aan de man te brengen. Nederlanders bleken dol op dit nieuwe ijs waardoor de autochtone verkopers de omzet zagen dalen. Om hier een einde aan te maken verzochten de verkopers de regering hard op te treden.

De komst van Italiaanse ijsverkopers kwam vanaf eind jaren twintig goed op gang. Veel van deze immigranten waren afkomstig uit de Noord-Italiaanse provincie Belluno, beroemd om zijn vruchtenijs. Deze regio werd geteisterd door armoede en bij gebrek aan perspectief besloten veel inwoners naar het noorden af te reizen. Sommigen van hen vestigden zich in Nederland. Dit was relatief eenvoudig aangezien er geen visumplicht was. Wie een paspoort had kreeg zonder probleem een verblijfsvergunning.

Om aan de kost te komen trokken veel van deze immigranten door de straten met driewielige ijs-karretjes waarop ze de Italiaanse driekleur schilderden. Onderling zorgden ze ervoor dat er niet te veel ijsverkopers op een kluitje bij elkaar zaten. De Italiaanse verkopers verspreidden zich op deze manier al snel over heel Nederland waar ze overal succes boekten en steeds meer mensen kennismaakten met het nieuwe vruchtenijs. Een Nederlandse ijsverkoper herinnerde zich later:

“Nou, het liep storm, vooral om die knechtjes die gebroken Nederlands spraken, dat vonden ze allemaal zo leuk.”

Andere Italianen openden in de loop van de jaren twintig heuse ijssalons met namen als Marcon, Roma, La Venezia en La Toscana. Al snel had vrijwel iedere Nederlandse stad zo’n salon en ook die waren mateloos populair. Maar waarom sloeg het nieuwe ijs nou eigenlijk zo aan? Herman Obdeijn en Marlou Schrover schrijven daarover in hun boek Komen en gaan. immigratie en emigratie in Nederland vanaf 1550 het volgende:

“Het succes van de Italiaanse ijsbereiders zat in het recept. Hun ijs werd gemaakt op basis van water en hun grote geheim was de variatie van smaken op basis van verse vruchten. De vrouw van een ijsbereiders vertelde dat zij op de markt vijfhonderd citroenen tegelijk kocht, die een voor een moesten worden uitgeperst.” (p.169)

Verzet

Consumptie-ijs was in Nederland in deze tijd nog relatief nieuw. Pas rond 1900 begonnen de eerste banketbakkers naast taartjes en zoete bonbons ook te adverteren voor ijs. Al snel hierna waren er ook lunchrooms verschenen waar ijs genuttigd kon worden en trokken er venters door de straten om ook daar ijs aan de man te brengen. Meestal ging dit om een soort roomijs. Aanvankelijk liep deze verkoop best aardig, maar na de komst van de Italianen bleken veel consumenten de voorkeur te geven aan het Zuid-Europese vruchtenijs. De Nederlandse ijsverkopers zagen het succes van hun Italiaanse collega’s met lede ogen aan. De eigen omzet daalde immers door de komst van de immigranten en dat kon toch niet de bedoeling zijn… In verschillende steden en dorpen werd geprotesteerd. Soms met succes. Op verschillende plekken kregen Italianen een ventverbod opgelegd. Een in 1929 opgerichte Bond van Consumptie-ijsbereiders pleitte in 1933 zelfs voor een algehele boycot:

“Strijd met ons tegen iedere concurrentie van buitenlanders.”

Twee jaar later trokken ongeveer driehonderd Nederlandse ijsbereiders naar de hoofdstad voor een protestdemonstratie bij Theater Bellevue. De ijsverkopers riepen de regering op Italiaanse ijsverkopers volledig te weren. De overheid besloot de demonstranten enigszins tegemoet te komen. Nieuwe Italiaanse werknemers kregen enige tijd geen werkvergunning meer, maar de ijsverkopers konden nog wel probleemloos voor zichzelf beginnen. Italianen die al meerdere ijskarretjes hadden moesten nu echter wel Nederlands personeel aantrekken.

Na verloop van tijd bekoelde de strijd tussen de Nederlandse en Italiaanse ijsverkopers wat. En aangezien de Nederlander het vruchtenijs nu eenmaal erg lekker bleek te vinden, besloten veel autochtone verkopers de Italianen dan maar te gaan imiteren… De rest is geschiedenis. In vrijwel ieder dorp wordt tegenwoordig Italiaans ijs verkocht. De verkopers luisteren niet zelden naar namen als Bob, Klaas, Gerda, Els of Henk.

Eerste Italiaanse ijssalon van Nederland

De eerste Italiaanse ijssalon van Nederland, genaamd Venezia, opende in 1928 de deuren aan de Voorstraat in Utrecht. Eigenaar Guido de Lorenzo wist met zijn ijs al snel het publiek te bekoren. Utrechters werden in zijn salon ook getrakteerd op Italiaanse muziek en modern neonlicht. In 2011 sloot de salon de deuren. Hierna werd de gehele inventaris opgenomen in de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.

Bronnen ▼