Werd Anne Frank wel verraden?

Onderzoek van de Anne Frank Stichting levert een nieuwe invalshoek op de arrestatie van Anne Frank. Niet de bekende vraag ‘Wie heeft Anne Frank verraden?’ stond in het onderzoek centraal, maar de vragen ‘Waarom vond de inval in het Achterhuis plaats, en op grond van welke informatie?’ Het onderzoek biedt nieuwe inzichten: mogelijk heeft illegale arbeid en bonnenfraude een rol gespeeld bij de inval in het pand aan de Prinsengracht 263 en geleid tot de ontdekking en arrestatie van Anne Frank.

Acht Joodse onderduikers achter een boekenkast. Deze geschiedenis is wereldwijd bekend door het dagboek van Anne Frank. En door de dramatische afloop. De wereld kent die afloop van filmdoek en toneel: gelaarsde Duitsers lopen doelgericht de lange trap op naar het Achterhuis. Even later worden de onderduikers en twee helpers afgevoerd in een wagen. Een ander bekend onderdeel van het verhaal is het telefoontje. Kort voor de inval zou een telefoontje bij de Sicherheitsdienst zijn binnengekomen, waarin een onbekende de verblijfplaats van de onderduikers onthulde. Maar in hoeverre klopt dit beeld? Wisten de agenten die het pand binnenkwamen wel dat er onderduikers zaten?

Ander perspectief

Om het levensverhaal van Anne Frank zo volledig mogelijk te vertellen wil de Anne Frank Stichting ook de inval die de onderduik op 4 augustus 1944 beëindigde zo goed mogelijk in kaart brengen. De vraag was altijd: wie heeft Anne Frank en haar lotgenoten verraden?

“Deze expliciete focus op verraad beperkt echter het perspectief op de arrestatie. Andere scenario’s bleven op voorhand buiten beeld.”

In het nieuwe onderzoek heeft de Anne Frank Stichting niet het verraad maar de inval centraal gezet: waarom vond deze inval plaats, en op grond van welke informatie? Aan de hand van bekende en nieuwe bronnen is de arrestatie vanuit deze vragen onderzocht. Annes dagboeknotities uit maart 1944, voor dit onderwerp niet eerder als bron benut, leidden naar politie- en justitiestukken uit verschillende delen van het land.

Illegale arbeid en bonnenfraude

Tot nu toe leefde de aanname dat de Sicherheitsdienst gericht op zoek was naar Joodse onderduikers aan de Prinsengracht 263 en dat de inval een glasheldere verraadkwestie was. Voor een geval van ‘alledaags’ verraad bevat deze geschiedenis echter verschillende opmerkelijkheden. Het onderzoek laat zien dat er in het bedrijfspand aan de Prinsengracht 263 meer aan de hand was dan het verbergen van onderduikers. Er was sprake van illegale arbeid en bonnenhandel. Het onderzoek levert een nieuwe invalshoek op: mogelijk doorzocht de Sicherheitsdienst het pand vanwege illegale arbeid en bonnenfraude en kwamen de agenten hierbij op het spoor van Anne Frank en de zeven andere onderduikers.

Ronald Leopold, algemeen directeur Anne Frank Stichting:

“Verraad als uitgangspunt leverde ondanks tientallen jaren onderzoek geen resultaat op. Het onderzoek van de Anne Frank Stichting weerlegt de mogelijkheid van verraad niet, maar laat zien dat ook andere scenario’s in ogenschouw genomen moeten worden. Hopelijk zien ook andere onderzoekers reden om nieuwe sporen te volgen.”

Het complete onderzoekverslag over de arrestatie van Anne Frank is vandaag gepubliceerd op de website van de Anne Frank Stichting.

Overzicht van boeken over Anne Frank
Boek: De zaak van de joodse verraadster Ans van Dijk