De Sovjet-piloot en kosmonaut (Russisch voor ruimtevaarder) Yuri Gagarin maakte op 12 april 1961 als eerste mens een ruimtereis.
Yuri Aleksejevitsj Gagarin wordt in 1934 geboren in Kloesjino, een plaatsje vlakbij Moskou, als zoon van een timmerman. Tijdens de Tweede Wereldoorlog krijgt het gezin Gagarin het zwaar te verduren. Zo worden ze uit hun huis gezet en worden Gagarin’s oudere broer en zus naar een Pools werkkamp gestuurd. Na de oorlog verhuist het gezin naar Gzjatsk (een stad die in 1968 zal worden omgedoopt tot Gagarin).
Kosmonaut
Als Gagarin zijn militaire dienst erop heeft zitten wordt hij samen met negentien collega’s uitgekozen om deel te nemen aan het ruimteprogramma van de Sovjet-Unie. Volgens een BBC-correspondent wordt hij gekozen vanwege zijn bovenmatige intelligentie, zijn gemakkelijke karakter en zijn oprechtheid. Uit de twintig geselecteerde kandidaten blijven alleen Gagarin en Gherman Titov over. Volgens sommigen wordt Gagarin uiteindelijk gekozen vanwege zijn treurige familiegeschiedenis. Anderen beweren weer dat Titov afviel omdat zijn voornaam te veel zou lijken op ‘german’ (Duitser).
De reis
Op 12 april 1961 vindt Gagarins historische ruimtereis plaats. ’s Morgens om 06:07 uur plaatselijke tijd wordt de zevenentwintigjarige Rus vanuit een ruimtebasis in het huidige Kazachstan de ruimte ingeschoten. In de Wostok I verlaat hij als eerste mens ooit de dampkring. Hij bereikt een maximale hoogte van 301 kilometer en draait vervolgens in 1 uur en 29 minuten één keer om de aarde .In de hele Sovjet-Unie worden hierna programma’s onderbroken met de mededeling:
De Sovjet-Unie heeft met succes een bemande ruimtevlucht gemaakt. De naam van de ruimtevaarder is Yuri Aleksejevitsj Gagarin.
Persbureau Tass meldt vervolgens dat de kosmonaut na zijn landing heeft gezegd:
Meld de partij en de regering dat de landing normaal verlopen is. Ik voel me uitstekend en heb geen verwondingen en geen kneuzingen.
Wedloop
De historische ruimtereis is van grote betekenis voor de Russen, die hun grote vijand, de Verenigde Staten, hiermee aftroeven. De slag om de eerste mens in de ruimte is immers door de Russen gewonnen. En dit in een tijd waarin gedacht wordt dat het land dat de macht heeft over de ruimte, ook de macht heeft over de eigen planeet, bijvoorbeeld door controle uit te kunnen oefenen op het weer en het klimaat. De Amerikanen nemen in 1969 op grootse wijze revanche door de eerste man op de maan af te leveren: Neil Armstrong.
Gagarin wordt door zijn reis wereldberoemd en uitermate populair. Volgens sommigen kan de goedlachse ruimtereiziger die roem moeilijk aan en wordt hij om die reden uiteindelijk alcoholist. Tijdens allerlei officiële gelegenheden zou hij vaak alcoholische drankjes aangeboden krijgen en bovendien kan hij moeilijk maat houden.
De kosmonaut wordt in eigen land uitgeroepen tot Held van de Sovjet-Unie, hij ontvangt de hoge Leninorde en wordt bevorderd tot kolonel. Verder worden in de gehele Sovjet-Unie monumenten voor de kosmonaut opgericht en krijgen legio straten zijn naam. Ook in het buitenland is Gagarin een graag geziene gast. Zo wordt hij in Londen bijvoorbeeld rondgereden in een zilvergrijze Rolls-Royce en luncht hij met koningin Elizabeth en prins Philip.
Sinds de vlucht van Gagarin in 1961 hebben ruim vijfhonderd mensen een reis gemaakt in de ruimte.
