Benjamin Lay – De kluizenaar die de slavernij bestreed

Lang voordat in Amerika de slavernij werd afgeschaft, verzette Benjamin Lay, een oorspronkelijk uit het Britse Essex afkomstige Quaker, zich al hevig tegen het in zijn ogen verwerpelijke slavernijsysteem. Lay richtte zich met name op Quakers in de Britse kolonies die tot zijn ontzetting in de Nieuwe Wereld slaven hielden. Volgens Lay stond slavernij gelijk aan moord.

Benjamin Lay werd op 26 januari 1682 geboren in Copford, een dorpje in Essex. Na enige tijd als boerenknecht, herder en handschoenenmaker te hebben gewerkt, besloot hij op zijn eenentwintigste de zee op te gaan. Lay was een opvallende verschijning. Hij was niet groter dan 1,20 meter, waarmee hij aangemerkt werd als dwerg. Daarnaast ging hij letterlijk gebukt onder een bochel, had hij een relatief groot hoofd en kleine spillebenen. Hoewel van vrij eenvoudig komaf, was Lay vrij belezen. Ook tijdens zijn tochten op zee las hij veel boeken.

Barbados

In 1718 belandde de Brit met zijn vrouw, Sarah Smith, eveneens een gebochelde dwerg, op Barbados. Lay arriveerde als handelaar in deze Engelse kolonie en wilde er een winkel openen. Op Barbados, destijds een van de grootste slavengemeenschappen ter wereld, zag de Quaker met eigen ogen hoe zwarte mensen die vanuit Afrika naar de kolonie waren overgebracht hard moesten werken en gebrandmerkt en gefolterd werden door hun meesters. Lay zou op een dag zelfs hebben gezien hoe een tot slaaf gemaakte man die afgeranseld dreigde te worden, ervoor koos zelfmoord te plegen. De Quaker vond het vreselijk hoe de verhandelde Afrikanen werden behandeld en sprak de plantagehouders op hun ‘onchristelijke’ daden aan. Die moesten echter niets weten van de kritiek. Ze raadden Lay aan Barbados maar snel te verlaten.

Na achttien maanden keerden Lay en zijn vrouw inderdaad weer terug naar Engeland. In 1732 vertrokken de twee echter opnieuw naar de Nieuwe Wereld. Dit keer was de plaats van bestemming Philadelphia, een stad die enkele decennia daarvoor was gesticht door Quaker en advocaat William Penn. Lay en zijn vrouw wilde deelnemen aan het ‘heilige experiment’ dat door deze geloofsgenoot in het naar hem vernoemde Pennsylvania was gesticht. De Quakers zouden hier een nieuwe gemeenschap stichten en de kiem leggen voor een nieuwe, betere natie. Eenmaal aangekomen waren de twee echter geschokt. Meer dan de helft van de Quakers in het gebied bleek slaven te houden.

De kleine Engelsman raakte in Philadelphia bevriend met Benjamin Franklin, een van de Founding Fathers van de Verenigde Staten. Onder zijn slavenhoudende geloofsgenoten maakte Lay niet veel vrienden, omdat hij hen doorlopend bekritiseerde. Volgens Lay was slavernij een misdaad tegen God…

“…die anderen niet heeft gemaakt om slaaf voor ons te zijn.”

Bloed uit de bijbel

In Philadelphia opende Lay een boekhandel, waar hij naast christelijke werken ook boeken van zijn favoriete filosofen en dichters verkocht. Na het overlijden van zijn vrouw Sarah radicaliseerde Lay in zijn strijd tegen de slavernij. Vooral bekend is het bezoek dat hij in 1738 bracht aan een bijeenkomst van Quakers in New Jersey. Voorafgaand had hij een bijbel ontdaan van de bladzijden en op de lege plek een varkensblaas bevestigd, vol rode bessensap. Toen Lay het gebedshuis binnenging hield hij een vlammend betoog.

“O, al u negermeesters die zelfvoldaan uw medeschepselen in een staat van slavernij houdt, u, die voorgeeft anderen te behandelen gelijk gij wilt dat de mensen het u doen, u zal recht wedervaren in het oog van de Almachtige, die alle naties en alle kleuren mensen met gelijke achting beschouwt en behandelt.”

Bron: Deze waarheden – Jill Lepore

Om zijn woorden kracht bij te zetten, hief Lay hierna zijn geprepareerde bijbel omhoog en doorstak het met een zwaard, waarop de varkensblaas openbarstte en er ogenschijnlijk een lading bloed uit het heilige boek kwam zetten. Lay richtte zich hierop nogmaals indringend tot de aanwezigen:

“Zo zal God het bloed vergieten van hen die hun medeschepselen tot slaaf maken.”

Benjamin Lay was al snel bekend en berucht onder Quakers. Velen namen hem vanwege zijn extreme optredens en opvallende voorkomen echter niet serieus. Lay ging desondanks stug door met zijn strijd. Om duidelijk te maken hoe zwaar slavengezinnen het hadden, stond hij op een dag bijvoorbeeld met een bloot been een lange tijd in de sneeuw voor een gebedshuis van een Quaker-gemeenschap. Een andere keer gooide hij theekopjes kapot met daarin suiker die door slaven was verbouwd. Ook zou hij op een dag enkele uren het kind van een slavenhouder hebben ontvoerd, om goed duidelijk te maken hoe erg het was als gezinnen plots uiteengerukt werden. Slavenhouders deden dit immers aan de lopende band… Bij veel Quakers vielen deze acties niet in goede aarde. Enkele gemeenschappen verstootten Lay zelfs.

Benjamin Franklin, die zelf overigens ook enkele slaven had, bleef wel bevriend met Lay en gaf in 1737 diens boek uit, getiteld All Slave-keepers that keep the Innocent in Bondage, Apostates. In circa driehonderd pagina’s beschreef de abolitionist hierin waarom hij slavernij beschouwde als het grootste kwaad en een misdaad tegenover god.

Kluizenaar

Benjamin Lay, die ook een principieel vegetariër was, besloot zich uiteindelijk helemaal terug te trekken. Hij wilde niets meer te maken hebben met mensen die profiteerden van de slavernij. De abolitionist ging in een grot buiten Pennsylvania wonen. Hij hield geiten en bewaarde in zijn grot, die klaarblijkelijk vrij ruim was, zijn bibliotheek, bestaande uit ongeveer tweehonderd boeken over theologie, biografie, geschiedenis en poëzie. Buiten verplantte Lay aardappelen, pompoen, radijs en meloenen. Om uitbuiting van dieren te voorkomen maakte hij van vlas zijn eigen kleren. De abolitionist was volledig zelfvoorzienend, zodat hij helemaal onafhankelijk was van een maatschappij die profiteerde van de slavernij.

De grote strijder tegen slavernij overleed op 8 februari 1759, op respectabele leeftijd van 77 jaar. Vijf jaar daarvoor hadden de Quakers in Philadelphia zich officieel tegen de slavernij uitgesproken en daarmee Lay feitelijk eindelijk zijn gelijk gegeven. De laatste resten van de abolitionist werden overgebracht naar een begraafplaats in Abington, waar eerder ook zijn vrouw Sarah begraven was. Zoals zoveel Quakers kregen de twee er een anoniem graf. Op initiatief van een lokaal museum werden op de begraafplaats recent twee sobere grafstenen geplaatst.

De vier Quaker-gemeenschappen die de abolitionist gedurende zijn leven vanwege zijn gepassioneerde strijd verstootten, hebben Lay inmiddels gerehabiliteerd. De laatste gemeenschap, de North London Quakers, deed dat eind 2017.

Boek: The Fearless Benjamin Lay

Video over abolitionist Benjamin Lay

Bronnen ▼