Catharina Schrader – Super-verloskundige

De Nederlandse vroedvrouw Catharina Schrader (1656-1746) hielp in haar lange carrière in de omgeving van Friesland duizenden kinderen op de wereld. In een verloskundig dagboek dat ze publiceerde, deed Schrader verslag van een groot aantal bevallingen waarbij ze assisteerde. Dit werk geeft een interessant inkijkje in de wereld van de verloskundigenzorg in de zeventiende en achttiende eeuw.

Catharina Schrader werd in 1656 geboren in het graafschap Bentheim, als dochter van de hofkleermaker van graaf Ernst Wilhelm. Ze had zeker vier broers en een jongere zus. Eind jaren zeventig verhuisde het gereformeerde gezin naar Leiden, vermoedelijk vanwege religieuze twisten die het leven in de omgeving van Bentheim destijds onzeker maakten. In 1682 keerde Catharina terug naar haar geboorteplaats. Een jaar later trouwde ze met chirurgijn Ernst Cramer, die ze vermoedelijk al vanuit haar jeugd kende.

Voordat Schrader naam zou maken als vroedvrouw, zette ze eerst twee kinderen op de wereld: Geertrud Elisabeth (1684) en Anna Elisabeth (1685). Hierna verkaste het jonge gezin naar Hallum in Friesland, waar vervolgens nog vier kinderen geboren werden.

Door het overlijden van haar man kwam Catharina Schrader er in 1692 plotseling alleen voor te staan. Ze besloot de chirurgijnspraktijk van haar echtgenoot over te nemen en begon een jaar later ook als verloskundige. Hierbij maakte ze dankbaar gebruik van de instrumenten uit de chirurgijnspraktijk. Hierdoor was ze bijvoorbeeld ook in staat om dood geboren kinderen uit de baarmoeder te verwijderen.

Roeping

Schrader beschouwde haar werk als verloskundige als een roeping, zo blijkt uit haar dagboek waarin ze schreef:

…toen beliefde het de Here mij tot dit zwaarwichtig werk uit te kiezen.

Dokkum

In 1695 verhuisde de weduwe met haar zes kinderen naar Dokkum, waar ze haar werk als vroedvrouw voortzette. Ze genoot steeds grotere bekendheid en werd gerespecteerd door haar vermogen goed samen te werken met vroedmeesters, chirurgijns en artsen. De samenwerking verliep echter niet altijd helemaal goed. Als een arts volgens Schrader bijvoorbeeld een verkeerde diagnose stelde, aarzelde ze niet dat duidelijk te laten weten. Toen ze op een dag een vrouw na een moeizame bevalling verloste van een gezond kind, terwijl de aanwezige dokter had verklaard dat het kind al in de baarmoeder was gestorven, liet Schrader het niet na de arts een veeg uit de pan te geven. In aanwezigheid van de arts, familieleden en buren zou Schrader de levende zuigeling trots omhoog geheven hebben, waarop ze streng zei:

Zie hier uw doode kind!

Bekend is dat Schrader de verhandeling van Hendrik van Deventer, Manuale operatien zijnde een nieuw ligt voor vroed-meesters en vroed-vrouwen (1701) bestudeerde. Vermoed wordt echter ook dat de beroemde verloskundige veel technieken in de praktijk leerde.

Memorijboeck van de vrouwens

Schrader dankt haar bekendheid ook aan haar dagboek. Hierin deed ze, van 9 januari 1693 tot 7 februari 1745, in telegramstijl verslag van duizenden bevallingen: het Memoryboeck van de Vrouwens. Enkele fragmenten uit dit historische werk:

1695 den 16 desember ben ick op de Niwe Sijl bij Teyrk Piters wif Hantie [geweest]. En war het waater al weg er ick qwam. Vont hel kint dwers vor de geborte. Sogt de vootis. Doch seer swarlick vor de geborte te brengen. En halde het seer swar; het twede kint lag met de sijde. En brogt het vor. En slot de geborte om sijn hals. Durde van morgens tot avens er dar verlosinge qwam. Doch Got lof, de moder was gesont en wel. Dy was een schrickelicke sware saack.

1707 den 15 september bij Fouwke Henderickx hovenir sijn wiff Margaritie, nae datze eerst een swar vloet kreeg. En war het kynt erst met het voeten, dar nae met een ander gedelt vor de geborte. Enn qwam don van sellfs wer recht tot de geborte. Hebe sulcks mijn dagen noch nit beleft. Een son. Mar levede dry uhre.

1742 16 july ben gehalt bij Sybe arbeyder sijn wijf Ucke een gronverkopster. En bevont har in grotte pine sonder arrbeit. Dat durde 2 ettmal. De derde daag kregse een seer swaare vloett. En lag de nae geborrte vor. Het kint was rondom de geborte seer vast gegroyt en most dy met alle gewelt los syn te krigen. En qwam de navelstreng met het arremken vor. En smorde het kint in dy floet. Het was een schrickelicke sware saack. De vrouw noch wel. Een dochter. O Heere, behoet U arrme schepsels.

Een heel dorp

In 1713 hertrouwde Schrader met Thomas Higt, burgemeester van Dokkum. De verloskundige legde toen haar werk neer. Pas na het overlijden van haar tweede man, in 1721, begon Schrader weer te assisteren bij bevallingen. Voor het geld hoefde ze dat inmiddels niet meer te doen. Ze bleef tot op hoge leeftijd werken. Op 88-jarige leeftijd verrichtte zij haar laatste verlossing. Twee jaar later overleed Catharina Schrader, op 30 oktober 1746, in haar woonplaats Dokkum.

Schrader assisteerde in haar lange carrière bij zeker drieduizend bevallingen. Daarmee is wel eens gezegd dat de vroedvrouw een heel dorp ter wereld hielp. In Dokkum en omgeving zullen in ieder geval zeer veel vrouwen zijn geweest die door door Schrader werden geholpen. Bij de volkstelling van 1744 telde het aantal inwoners van de stad 2855 personen. Vandaag de dag zijn er overigens veel meer verloskundigen die duizenden kinderen op de wereld helpen. Zo stopte eerder dit jaar bijvoorbeeld een vroedvrouw uit Culemburg na tweeënveertig jaar werken. Geschat wordt dat zij zeker 7000 kinderen op de wereld hielp. Hierbij moet echter wel aangetekend worden dat moderne verloskundigen onder veel betere omstandigheden werken.

In 1981 werd er een stichting naar de beroemde vroedvrouw vernoemd: de Catharina Schrader Stichting. Deze stelt zich ten doel de kennis van de verloskunde te bevorderen. In Dokkum draagt verder een verloskundigenpraktijk haar naam.

Bronnen ▼