Van 1915 tot 1936 was Cine Zoologie een begrip in Antwerpen. Deze in de feestzaal van de Antwerpse zoo gevestigde bioscoop trok volle zalen in een periode waarin de stomme film langzaamaan werd vervangen door geluidsfilm. In een vrolijke ambiance genoot het publiek er van films als ‘Over the Hill to the Poorhouse’ (1920), ‘Metropolis’ (1927) en ‘The Iron Mask’ (1929). De succesvolle bioscoop zag echter het licht uit noodzaak, als laatste reddingsboei voor de tijdens de Eerste Wereldoorlog in zwaar weer verkerende Antwerpse Zoo. Filmhistorici Leen Engelen en Roel Vande Winkel vertellen in het boek ‘Cine Zoologie’ het verhaal van de opkomst en ondergang van deze historierijke filmzaal.
Vanwege de in een latere fase van de bezetting opgetreden voedselschaarste werden sommige dieren, waaronder buffels en een kameel, geslacht om opgegeten te worden door de hongerige burgerbevolking. Slechts twintig procent van de in 1914 meer dan tienduizend dieren zou de oorlog overleven, waarvan de helft vissen en weekdieren. Het spreekt voor zich dat de bezoekers- en ledenaantallen tijdens de bezettingsjaren afnamen.
Redding
Om zijn noodlijdende dierentuin te redden kwam directeur Michel L’Hoest in 1915 met het idee om de leegstaande feestzaal in te richten als bioscoop. Voorafgaand aan de Duitse inname van de stad was de zaal door het Belgische leger gebruikt als veldhospitaal. Oorspronkelijk werden hier symfonische concerten en dansavonden gegeven, maar vanwege de kosten werden die in de oorlog gestaakt. Er waren tevens bedenkingen over het organiseren van vermaak in een periode dat Belgische jongens sneuvelden aan het IJzerfront. Voor de vertoning van films werd echter een uitzondering gemaakt. De bioscoop zou nieuwe bezoekers en leden aantrekken en aldus voor extra inkomsten zorgen om de dierentuin te redden van de afgrond. Op 16 oktober 1915 vond de eerste vertoning plaats. De beelden op het filmscherm werden begeleid door een orkest, piano of orgel, zoals in het tijdperk van de stomme film nog gebruikelijk was.
Films vertonen in bezettingstijd ging gepaard met enkele beperkingen. Zo konden Britse en Amerikaanse producties niet aangeleverd worden en moesten films door de Duitse bezetter goedgekeurd worden. Dankzij het succes van Cine Zoologie doorstond de Antwerpse Zoo de oorlog. Bij de start van het nieuwe seizoen in het voorjaar van 1919 ontving de zoo dieren uit de collectie van de Rotterdamse Diergaarde, de New York Zoo en andere buitenlandse dierentuinen. Met nieuwe dieren om te bewonderen en een aantrekkelijk film- en muziekprogramma ging de Antwerpse Zoo vol vertrouwen de ‘Roaring Twenties’ in. Met modernistische filmposters, waarvan er verschillende zijn afgedrukt in het boek, werd het publiek gelokt om te kijken naar kwalitatieve Amerikaanse, Franse en Duitse films, die vanaf de late jaren twintig voorzien waren van muziek en gesproken woord. De crisis van de jaren dertig zorgde ervoor dat uiteindelijk het doek toch viel voor Cine Zoologie.
Breder perspectief
Leen Engelen en Roel Vande Winkel geven in hun boek een laagdrempelige beschrijving van de opkomst en ondergang van Cine Zoologie in relatie tot de Antwerpse zoo. Ze plaatsen deze ‘petit histoire’ in het bredere perspectief van de geschiedenis en de ontwikkeling van de moderne speelfilm. Dankzij de vele aantrekkelijke illustraties in kleur van onder meer filmposters ontstaat een afwisselend en levendig geheel. De omvang van de publicatie is beperkt, maar voldoet zonder meer als ondersteuning van de gelijknamige expositie die op 30 juni 2018 opende in de Antwerpse Zoo. Voor zowel liefhebbers van filmgeschiedenis als geïnteresseerden in dierentuingeschiedenis bevat het boek interessante wetenswaardigheden, die door het auteursduo aan de vergetelheid zijn onttrokken. Wie meer wil weten over het boek of de expositie kan terecht op www.expocinezoologie.be. Daar zijn ook de eerder genoemde filmposters te vinden uit de rijke collectie van de bioscoop.
Boek: Cine Zoologie
Meer Eerste Wereldoorlog
Ook interessant: Een dierentuin tussen de puinhopen van nazi-Duitsland
