Het Continentaal Stelsel (ook wel Douane-stelsel) is de benaming voor de handelsboycot die Napoleon Bonaparte begin negentiende eeuw instelde tegen Engeland. De boycot moest de Britse economie ontwrichten en de vijand zo dwingen vrede te sluiten. Frankrijk hoopte verder de economische alleenheerschappij over Europa te verkrijgen.
“Les Iles Britanniques sont déclarées en état de blocus.”
Napoleon wierp daarmee voor de Britten een economische blokkade op. Feitelijk ging het om een reactie op Britse maatregelen die kort daarvoor waren afgekondigd. De Britten hadden besloten alle schepen met Franse koopwaar voortaan te weren. De Franse goederen, of goederen bedoeld voor de Franse markt, werden vervolgens in beslag genomen, zelfs als de schepen onder neutrale vlag voeren.
Economische vernietiging
Napoleon sloeg met zijn decreet keihard terug. Op zee kon hij de Britten vanwege onvoldoende maritieme slagkracht niet verslaan, daarom moest deze strijd economisch gevoerd worden. Napoleon wilde met zijn maatregelen de Britse handel met Europa volledig vernietigen. Hij bepaalde dat alle schepen die hadden aangelegd in Britse havens voortaan niet meer welkom waren in Franse havens, of havens van gebieden die door de Fransen werden bezet. En iedere handel met de Britten werd verboden.
Dit alles gold voor Frankrijk maar ook voor alle landen die een bondgenootschap hadden met het keizerrijk. Met het stelsel wilde Napoleon…
“Overwinnen ter zee middels heerschappij ter land.”
In de periode hierna werden door zowel de Britten als de Fransen nieuwe decreten uitgevaardigd waarmee de maatregelen extra werden aangescherpt. Vanaf 1807 bepaalden de Fransen dat alle schepen die Groot-Brittannië hadden bezocht, of daar belasting hadden betaald, zonder pardon in beslag konden worden genomen. Nog later werden ook Amerikaanse schepen economisch gezien beschouwd als ‘vijandig’.
Gevolgen van het Continentaal Stelsel
De uitvoering van het Continentaal Stelsel bleek een zeer kostbare aangelegenheid. Napoleon was voor de uitvoer afhankelijk van de medewerking van zijn bondgenoten en de gezagsdragers in de veroverde gebieden. In Nederland was zijn broer Lodewijk Napoleon op troon geplaatst. Tot ongenoegen van Napoleon verzette deze zich tegen het Continentaal Stelsel omdat hij merkte welke negatieve gevolgen de maatregelen hadden voor de toch al wankele Nederlandse economie, die grotendeels afhankelijk was van de handel.
Het Continentaal Stelsel wakkerde in Nederland, maar ook in andere gebieden, vanwege de negatieve effecten op de economie het anti-Franse sentiment aan. Schaarste aan goederen en oplopende prijzen waren volgens critici allemaal het gevolg van de economische maatregelen. Deze waren bovendien, zo werd het algemene sentiment, ingevoerd om de belangen van Frankrijk te dienen en niet die van de ingelijfde gebieden.
De economische blokkade bracht Napoleon ook in conflict met de Kerk. De paus zag namelijk niets in het Continentaal Stelsel en weigerde zijn medewerking. Niet heel verwonderlijk want de Pauselijke Staten hadden de beschikking over verschillende havens in het Middellandse Zeegebied. Deze bleven ‘gewoon’ toegankelijk voor Britse schepen.
De blokkade functioneerde dus niet volledig, maar hij had wel grote invloed op de Britse economie. Vanwege de terugloop van de Europese handel zagen de Britten zich genoodzaakt zich meer op de handel met de rest van de wereld te richten. En dat bleek uiteindelijk uiterst lucratief…
Overzicht van boeken over Napoleon
Bronnen â–¼
-‘Wat nu?’, zei Pichegru: de Franse Tijd in Nederland, 1795-1813 (p.74)
-Kroniek van de Mensheid – Elsevier, 1986 (p.659)
-Napoleon – Van keizer tot mythe – Johan Op de Beeck (p. 173-174)
-https://ifthenisnow.eu/nl/topics/onder-napoleons-laars
