De draak met iets steken - Herkomst en betekenis

Als ergens de draak mee gestoken wordt, drijft men ergens de spot mee. Er wordt gekkigheid gemaakt of iemand wordt te kijk gezet. Volgens taalkundigen is de herkomst van deze zegswijze terug te voeren op de legende van Sint-Joris en de draak.

Sint-Joris en de draak, Gustave Moreau, circa 1880

Volgens de legende zou de heilige Sint-Joris in de derde eeuw na Christus een draak hebben gedood die het leven van de inwoners van de stad Silena, in het huidige Libië, zuur maakte. Om de gevaarlijke draak rustig te houden schonken de stedelingen dagelijks twee schapen aan het wezen. De voorraad schapen slonk echter snel en uit nood besloot men daarom elke dag één schaap en één kind aan de draak te offeren. Op een dag kwam de dochter van de koning aan de beurt, die daarop luid begon te jammeren. Het meisje vertrok echter toch richting de draak. Onderweg ontmoette ze Joris, die haar bezwoer niet bang te zijn en te vluchtten.

Hierna kwam volgens de legende de draak uit het meer bij Silena omhoog en verwondde Joris het beest. Hij gebood de koningsdochter haar gordel om de nek van het dier te gooien en met de draak aan de gordel vertrok het trio naar de stad. Daar aangekomen waren de inwoners doodsbang, maar Joris reageerde als volgt:

‘Als jullie je laten dopen, dood ik de draak’.

Zo geschiedde. Twintigduizend mensen lieten zich dopen en toen de koning Joris met geld wilde bedanken, zei deze dat hij het geld aan de armen moest geven. Vervolgens gaf Joris de koning instructies hoe hij de kerk moest inrichten.

Of Georgius van Cappadocië werkelijk heeft bestaan wordt door historici betwijfeld. De oudste afbeelding van Sint-Joris met de draak dateert uit de zesde eeuw. Pas vanaf de twaalfde en dertiende eeuw werd Joris in brede kring met het doden van een draak in verband gebracht. In de Middeleeuwen was het verhaal over de ridder die het heidendom bestreed erg populair. Tijdens optochten was vaak een Joris te zien die telkens met een lans naar een nagemaakte draak stak. Dat ging steeds wat minder serieus. Vaak was de draak in kwestie slechts van wat stro gemaakt. Uiteindelijk kreeg het draaksteken een wat spottende bijklank en belandde zo ook de uitdrukking “de draak steken met iets” in onze taal.

Sint-Joris (Georgius van Cappadocië) is onder meer de patroon van Engeland (Saint George) en Catalonië. Zijn naamdag valt op 23 april.

Draaksteken

In het Limburgse plaatsje Beesel wordt het verhaal van Sint-Joris en de draak tijdens een openluchtvoorstelling nog om de zeven jaar nagespeeld. In 2012 is dit Draaksteken officieel als traditie toegevoegd aan de Nationale Inventaris van het Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. Verder wordt in het nabijgelegen Heel nog draak gestoken.

DraakSteken Beesel – 2009 [HD] impressie openluchttheater + audio (https://www.youtube.com/watch?v=CoJJLdvkw20)

Taalkundige F.A. Stoett over ‘de draak met iets steken’:

Deze uitdrukking herinnert aan den bekenden St.-Joris, eigenlijk Georgius, prins van Cappadocië, die omstreeks het midden van de derde eeuw leefde, en een vreeselijken draak, die het land onveilig maakte en de dochter des konings wilde verslinden, met zijn degen doodde. Deze ridder werd in de middeleeuwen de christelijke ridder, die den draak, d i. het heidendom, doorstak; toen ook kreeg hij evenals ieder ridder een wapenschild: een rood kruis op een zilveren veld. Op vele muntstukken uit de 15de en 16de eeuw vinden wij hem afgebeeld met het kruis op zijn wapenrok, te paard of te voet den draak doodende, nu eens met een speer, dan weer met een zwaard. In optochten en processies kwam hij meermalen voor; o.a. in 1550 te Amsterdam, waar hij in eene processie medereed en met zijn lans naar een grooten, groenen draak stak.1) Albrecht Durer zag hem te Antwerpen, terwijl die draak door eene dame, die Sint-Margriet voorstelde, aan een rood lint voortgetrokken werd. Hij mocht in geen optocht ontbreken, waarin hij voor de grap zijn lans zwaaide en er mede stak in een linnen draak, met stroo opgevuld. In de stadsrekeningen van Axel van 1504-1505 leest men o.a. nog: ‘Van dat hij met zijnen peerden voerde op de sle een personaige in de processie ende voort dat hij de greppe vulde met eerde daer men de drake stac’.

– Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925)

Ook interessant: Van een mug een draak maken
Lijst met historische uitdrukkingen en woordbetekenissen
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼

-Nederlandse spreekwoorden spreuken en zegswijzen – K. ter Laan, p. 69
-https://historiek.net/draken-beesten-van-de-verbeelding/59031/
-https://www.dbnl.org/tekst/stoe002nede01_01/stoe002nede01_01_0491.php?q=draak#hl1
-https://onzetaal.nl/taaladvies/de-draak-steken-met-iets/