Het fenomeen doodstraf levert genoeg stof op voor een paar tenenkrommende historische verhalen. Executies zijn van alle tijden. In de loop van de geschiedenis heeft de wijze van terechtstellen de meest gruwelijke varianten aangenomen: van scafisme, radbraken en vierendelen – soms voorafgegaan door het afsnijden van de edele delen –, tot wurging of verbranding. Een kleine bloemlezing van vijf bijzondere terechtstellingen.
Beeld van William Wallace in EdinburghWilliam Wallace: ophanging en vierendeling (1305, Londen)
In de film Braveheart (1995) speelt acteur Mel Gibson de ‘Knight of Elderslie’. Deze ridder is een Schotse patriot uit de boerenstand die zich dapper tegen de Engelsen verzet. Zijn echte naam is William Wallace en in de Middeleeuwen is hij geen boer, maar van adellijke afkomst. Wallace strijdt als edelman voor de Schotse onafhankelijkheid. De Engelse koning Edward heeft in 1296 namelijk Schotland veroverd en garandeert de inwoners vrede en rechtvaardigheid, maar alleen als ze Edward gehoorzamen.
Wallace blijft zich dapper verzetten. Hij valt Schotse steden en dorpen aan en vermoordt daar verscheidene Engelsen, maar ook over de grens in Engels gebied maakt hij slachtoffers. Intussen roept William de Schotten die hij onderweg tegenkomt op om de Franse koning te steunen in zijn strijd tegen de Engelsen. De Engelsen krijgen Wallace uiteindelijk te pakken en gooien hem in de gevangenis. Na een proces van tweeënhalve week leest men de aanklacht voor: de doodstraf wegens hoogverraad. Wallace reageert er koeltjes op:
‘Ik kan nooit de verrader van koning Edward zijn, omdat ik nooit zijn onderdaan ben geweest’.
De terechtstelling vindt plaats op 23 augustus 1305 in Londen. Het is een bloedhete zomerdag. Buiten Westminster Hall wordt William van zijn kleding ontdaan en vastgebonden aan een raster. Met zijn hoofd naar beneden en het gezicht omhoog slepen twee paarden William vervolgens zeven kilometer naar de executieplaats, door de met kinderhoofdjes belegde straten van Londen, wat een zeer onplezierige belevenis moet zijn geweest. De route is opzettelijk uitgestippeld langs de drukste straten van Londen, zodat er veel publiek langs de straatkant staat om William uit te joelen en hem te bekogelen met afval en stront. Andere toeschouwers slaan hem tijdens de wandeltocht met knuppels en zwepen.
Volgens ooggetuigen verdraagt Wallace de mishandelingen moedig en stoïcijns. De processie eindigt op de tegenwoordige King Street in Smithfield, waar een galg staat opgesteld. William wordt losgemaakt van het raster en verzoekt om een geloofsbelijdenis uit te spreken en een psalmboek in te zien, ’totdat de beulen met hem gedaan hebben wat ze van plan zijn’. Met zijn handen nog steeds achter zijn rug gebonden, leiden de executeurs Wallace de trap op naar het schavot. Vanaf daar heeft hij uitzicht op de enorme massa mensen die inmiddels bij de executieplaats staat om het lugubere tafereel gade te slaan.
Veroordeling van William Wallace (Daniel Maclise)
Ophanging gebeurt in die tijd nog niet met een valluik, maar door de veroordeelde op te trekken aan een touw. Gewoon ordinaire wurging dus. Na het ophijsen snijdt de beul bij Wallace de penis en de balzak eraf, volgens ooggetuigen doet hij dit secuur en in een rustig tempo, gevolgd door het opensnijden van zijn buik en het eruit trekken van zijn darmen. Deze gaan voor de ogen van de nog levende Wallace in vlammen op. Vervolgens snijdt een beul het lichaam verder open tot de borst en rukt Williams kloppende hart eruit. De toegestroomde massa gilt en joelt, terwijl het afschuwelijke schouwspel doorgaat met het verwijderen van de longen, lever en overige organen. Daarna hakt de beul Wallace’s hoofd eraf en houdt deze triomfantelijk omhoog voor de krijsende massa.
Nog is de slachting niet klaar. Sinds de regeerperiode van Willem van Normandië, vanaf 1066, staat op hoogverraad traditioneel de zogenoemde ‘drievoudige executie’: ophanging, onthoofding én vierendeling, een methode die tot ver in de negentiende eeuw in Britse gebieden in gebruik blijft. Om het schouwspel in een apotheose te laten eindigen, moet de beul het lijk van Wallace dus nog in vieren hakken. Of eigenlijk in vijven: Wallace’s hoofd komt – ter afschriking van andere dissidenten – op een spiets bij de toegang tot de Londen Bridge te staan, zijn rechterarm vertrekt naar de brug bij Newcastle-upon-Tyne, zijn linkerarm gaat op transport naar Stirling, zijn rechterbeen naar Berwick en zijn linkerbeen naar Perth.(1)
1 – J. Mackay, William Wallace: Brave Heart (11e druk; Edinburgh: Mainstream Publishing, 2009 [1995]). Zie ook: D.R. Ross, On the Trial of William Wallace (4e druk; Glasgow: Bell & Bain Ltd., 2001[1999]).
