De spannendste hoogspringwedstrijd uit de sportgeschiedenis

Spanning is natuurlijk subjectief. Maar als je kijkt hoe dicht de dames tijdens de Olympische Spelen van 1936 bij het hoogspringen qua prestaties op elkaar zaten, kun je deze wedstrijd objectief spannend noemen. U kunt het ook zelf beoordelen want de wedstrijd is op film vastgelegd door Leni Riefenstahl in Olympia, Fest der Völker. De wedstrijd was niet alleen spannend er was ook veel tumult vooraf en achteraf.

Het tumult begon al twee weken voor de Olympische Spelen. Gretel Bergmann kreeg een brief van Reichssportführer Von Tschammer und Osten dat zij wegens onderprestatie uit het olympisch team wordt gezet. Bergmann was zoals ze zelf zei de ‘alibi-jodin’ van de nazi’s. De nazi’s hadden de Amerikanen namelijk beloofd dat er één volledig Joodse deelnemer zou zijn: Gretel Bergmann. Meer hadden de Amerikanen ook niet geëist om een boycot van de Spelen af te wenden. Maar op het laatste moment, toen de Amerikanen al onderweg waren naar Berlijn, werd Bergmann alsnog geschorst omdat ze een volljudin was en vervangen door de mischling (halfjodin) Helene Mayer op floret. De Amerikanen protesteerden niet, wat ze natuurlijk wel hadden moeten doen. Het Duitse team bij het hoogspringen bestond daarna uit twee springers: Elfriede Kaun en Dora Ratjen.

‘De lat ligt op 1 meter 40,’ begint de commentator in de film. Er zouden veel springers afvallen tot de lat op 1 meter 60 lag. Dora Ratjen viel af op 1 meter 58. De achttienjarige Fanny Koen was op 1 meter 55 geëindigd. Als de lat op 1 meter 60 ligt, is de zestienjarige Britse Dorothy Odam de enige die er foutloos – dus bij de eerste sprong – overheen gaat. Maar de regels zijn in die tijd anders dan nu en zelfs nog ingewikkelder. Vandaag de dag zou Odam het goud hebben gewonnen, maar in 1936 volgde een barrage. Ibolya Csák uit Hongarije was hierin de enige die over 1.62 ging. Om het ingewikkelder te maken: ze kreeg goud, maar de hoogte van 1 meter 62 telde niet omdat hij in een barrage was gesprongen. Odam won zilver vanwege haar foutloze sprong over 1 meter 60 en de Duitse Elfriede Kaun won het brons. De behaalde hoogte is voor alle drie officieel 1 meter 60. Fanny Koen werd gedeeld vijfde en Dora Ratjen vierde.

Dora Ratjen werd twee jaar later Europees Kampioen in Wenen, dat op dat moment onderdeel uitmaakt van Duitsland. Deze titel bleef maar enkele dagen geldig. Op de terugweg naar Bremen werd Dora op het perron van station Maagdenburg gearresteerd vanwege travestie. Een politie-arts stelde vast dat Dora een biologische man is. Hij lijdt aan een ernstige vorm van hypospadie. Kort gezegd: Dora Ratjen plast als een meisje.

Ratjen groeide als meisje op, omdat hij bij zijn geboorte werd aangezien voor een meisje. Hoewel hij niet werd veroordeeld voor fraude, zijn al zijn records en titels uit de boeken geschrapt. Enkele maanden later veranderde zijn vader Dora’s naam in Heinrich nadat een rechter het geslacht officieel in ‘man’ heeft gewijzigd. Een goede hoogspringer was Ratjen overigens niet, want de lat lag bij mannen in 1936 al op 2 meter.

~ Max Dohle

Lees ook: 1936 – De Olympische Spelen van Adolf Hitler
Meer sportgeschiedenis
Boek: 1936 – Wij gingen naar Berlijn