De vijftienjarige Claudette Colvin weigerde haar plaats in de bus af te staan

De Amerikaanse burgerrechtenactiviste Rosa Parks weigerde in 1955 in Montgomery (Alabama) haar plek in de bus af te staan aan een blanke medepassagier. Ze overtrad daarmee de wet en werd gearresteerd. Niet lang hierna besloten lokale burgerrechtenactivisten een grootscheepse busboycot op te starten. Uit protest tegen de rassenscheiding in het openbaar vervoer reisde men voortaan niet meer met het openbaar vervoer.

De naam Rosa Parks is onlosmakelijk verbonden met deze busboycot, die een jaar later leidde tot een uitspraak van het Amerikaanse Hooggerechtshof waarin rassenscheiding in bussen in de staat Alabama ongrondwettelijk werd verklaard. Relatief onbekend is dat negen maanden voor de arrestatie van Parks een vijftienjarig meisje ook al weigerde haar plek in de bus af te staan.

De bekende burgerrechtenactivist Martin Luther King gaat in zijn boek Stride Toward Freedom uit 1958 uitgebreid in op de busboycot van Montgomery en besteedt ook aandacht aan de vijftienjarige Claudette Colvin die op 2 maart 1955 uit een bus werd gesleurd omdat ze weigerde haar plaats af te staan aan een blanke. King woonde sinds enkele maanden in Montgomery, waar hij een aanstelling als dominee had gekregen. De arrestatie van de jonge Colvin verontwaardigde veel zwarte inwoners van de stad en er werd zelfs geopperd om de bussen uit protest te boycotten.

De stadsbussen zorgden al langer voor spanningen in de hoofdstad van Alabama. Zwarte passagiers mochten er alleen plaatsnemen op de achterste banken. De voorste stoelen waren gereserveerd voor hun blanke stadsgenoten en als het druk was en er voorin geen zitplekken meer waren, werden zwarte reizigers gedwongen hun plek af te staan. De rest van de reis moesten ze dan maar staan. Ook kwam het wel voor dat ze bij drukte de bus moesten verlaten.

Martin Luther King meldt in zijn boek dat alle buschauffeurs blank waren en dat zwarte reizigers het geregeld flink voor hun kiezen kregen:

Vernederingen waren kortom aan de orde van de dag. Op 2 maart 1955 ondervond Claudette Colvin dat aan den lijve. De vijftienjarige reisde die dag met drie zwarte medeleerlingen na een schooldag naar huis. Toen de buschauffeur haar verzocht haar zitplaats af te staan aan een blanke passagier, weigerde ze in beweging te komen. Later verklaarde Colvin dat het op dat moment voelde alsof ze door de bekende abolitionisten Harriet Tubman en Sojourner Truth naar beneden werd gedrukt, waardoor het leek alsof ze vastgelijmd zat aan haar stoel en niet in beweging kon komen. Terwijl blanke medereizigers riepen dat het meisje op moest staan, omdat dat nu eenmaal verplicht was, liet de jonge scholier de buschauffeur weten dat ze betaald had voor de rit en dat het haar grondwettelijk recht was om te blijven zitten waar ze zat. De chauffeur hield echter voet bij stuk en schakelde de politie in. Claudette Colvin werd hierop door twee agenten uit de bus gesleurd. Het meisje verzette zich hevig, vocht volgens een van de agenten “als een tijger” en werd uiteindelijk onder toeziend oog van haar klasgenootjes geboeid afgevoerd naar een gevangenis voor volwassenen.

Later die dag werd het meisje opgehaald door haar vader, die vervolgens vreesde voor represailles van de Ku Klux Klan. Volgens Colvin sliep hij die nacht niet en zat hij met een geladen geweer in zijn huis, om zijn familie te beschermen.

De arrestatie van de Amerikaanse scholier beroerde de zwarte gemeenschap in Montgomery. Rosa Parks, secretaris van de lokale burgerrechtenbeweging NAACP, begon geld in te zamelen voor de rechtszaak tegen de jonge Colvin, waarna donaties en ongeveer honderd brieven met steunbetuigingen binnenstroomden. Parks hoopte dat de arrestatie van de scholier andere jongeren ertoe zou aanmoedigen ook bijeenkomsten van de NAACP bij te wonen en ze moedigde Colvin aan om actief te worden in de jeugdraad.

Naar aanleiding van de aanhouding van de scholier richtten activisten in Montgomery een speciale commissie op die contact moest leggen met de busmaatschappij en het stadsbestuur om vervolgens de misstanden in het openbaar vervoer aan de kaak te stellen. Een van de leden van deze commissie was Martin Luther King, die later hét gezicht zou worden van de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Na een goed gesprek, waarbij de directeur van de busmaatschappij zelfs verklaarde dat de chauffeur een fout had begaan en dat Colvin nooit gearresteerd had mogen worden, vertrokken de commissieleden vol goede moed. Er veranderde hierna echter niets. King:

“Hetzelfde oude patroon van vernederingen bleef gehandhaafd.”

Claudette Colvin werd juridisch bijgestaan door de prominente advocaat en activist Fred David Gray (1930). Aanvankelijk overwoog die een federale rechtszaak aan te spannen om het bussysteem van Alabama te desegregeren. Vanwege Colvin’s jonge leeftijd én omdat het meisje als minderjarige zwanger bleek, meende de burgerrechtenbeweging echter dat zij geen goed uithangbord zou zijn voor een grote campagne. Een grote rechtszaak kwam er dan ook niet.

Een jeugdrechtbank veroordeelde Colvin uiteindelijk tot een voorwaardelijke straf voor het aanvallen van een politieagent. Twee andere aanklachten, voor ordeverstoring en het overtreden van de segregatiewetten, werden ingetrokken.

Rosa Parks

In het dagelijks leven veranderde er na de zaak Colvin ogenschijnlijk niets. Afro-Amerikanen moesten nog altijd plaats nemen in de bankjes achterin de bus en opstaan voor blanken zodra hen dat bevolen werd. Maar toch had de zaak volgens Martin Luther King wel iets in gang gezet. In Stride Toward Freedom schrijft hij:

Negen maanden later ontstond er opnieuw commotie nadat Rosa Parks eveneens weigerde haar plaats in de bus af te staan en net als Colvin werd gearresteerd. De burgerrechtenbeweging meende dat Parks, anders dan Colvin, een uitstekend uithangbord voor de strijd tegen rassenscheiding kon zijn. Ze was volwassen, had een baan en had de uitstraling van een respectabele dame. Na de aanhouding van Parks kreeg de beweging wel de handen op elkaar voor een grootscheepse busboycot, die maar liefst 382 dagen duren. De actie had grote impact. In de media werd veelvuldig over het protest bericht en de busmaatschappij leed al snel grote verliezen, zelfs nadat de dienstregeling was uitgekleed.

In november 1956 bepaalde het Supreme Court uiteindelijk dat rassenscheiding in het openbaar vervoer in strijd was met de Amerikaanse grondwet. Een maand later reden de bussen in Montgomery weer als voorheen, met één belangrijk verschil: zwarte passagiers mochten voortaan zitten waar ze wilden en hoefden geen plaats meer te maken voor hun blanke medereizigers.

Herinnering

Hoewel Colvin’s daad belangrijk was in de strijd voor burgerrechten, is ze veel minder bekend dan Rosa Parks, die een meer prominente rol kreeg in de burgerrechtenbeweging. Toch is Colvin zeker niet vergeten. In Montgomery is een standbeeld van haar te vinden,er zijn verscheidene (jeugd)boeken verschenen waarin haar verhaal uit de doeken wordt gedaan en acteur en regisseur Anthony Mackie kondigde begin 2022 aan een biografische film over de Amerikaanse activiste te gaan maken, getiteld Spark.

Bronnen ▼