Tot 31 december 1974 was de laatste steenkolenmijn van Limburg nog in bedrijf. De laatste mijn die haar deuren sloot was de Oranje-Nassau Mijn 1 in Heerlen. Op de laatste dag van 1974 kwamen rond 19:00 uur de laatste kolen boven de grond. Met deze laatste kolenwagen kwam er een einde aan het kolentijdperk in Limburg.
New York had haar World Trade Centre maar Heerlen heeft ook lange tijd twee markante torens gehad. Namelijk de Lange Jan en de Lange lies. Dit waren twee schoorstenen van de Oranje-Nassau Mijn 1. In 1937/1938 werd een 135 meter hoge schoorsteen uit de grond gestampt. Deze schoorsteen kreeg al snel de naam Lange Jan. Hij werd gebouwd om de rookgassen die vrijkomen bij het stoken van kolenslib de lucht in te laten gaan. De mijndirecties lieten het onverkoopbare kolenslib stoken om zo goedkoop aan elektriciteit te komen. In de beginjaren zat er geen filter op de Lange Jan waardoor het rookgas snel neerdaalde en de omgeving rondom de schoorsteen bedekte. Veel huisvrouwen klaagden omdat het gewassen wasgoed, dat buiten hing om te drogen, binnen een uur grauw was geworden.
In 1953 werd begonnen met de bouw van een tweede schoorsteen. Deze kreeg onder de Heerlenaren al snel de naam Lange Lies. Deze 155 meter hoge schoorsteen woog maar liefs 5600 ton en er was 2000 kubieke meter gewapend beton nodig om Lange Lies te bouwen. De schoorsteen zorgde ervoor dat de rookgassen van de waterpijpketels de lucht in werden gedelegeerd. Met haar hoogte van 155 meter was de Lange Lies de hoogste schoorsteen van Europa. De Heerlenaar was trots op zijn markeringspunten. Als men van vakantie terugkwam kon men de rode lichten van de schoorstenen al van verre zien.
In 1950 maakte Heerlenaar Wiel Knipa een carnavalsnummer over de Lange Jan “D’r lange Jan”. Knipa vertelde destijds tegenover een reporter dat de Heerlenaar psychologisch toe was aan een eigen lied. “D’r Lange Jan” werd in 1951 uitgeroepen tot winnend carnavalsnummer van de plaatselijke carnavalsvereniging. Heel Heerlen zong het lied uit volle glorie mee.
D’r Lange Jan
Na de aankondiging van de mijnsluiting op 17 december 1965 kwam er ook een einde aan de steenkoolwinning op de Oranje Nassau Mijn 1. Op 31 december kwamen de laatste kolen er naar boven waarna men tot sloop kon overgaan. Op 16 augustus 1976 rond 14:00 stond het opblazen van de Lange Lies op de planning. De sloper die hiervoor verantwoordelijk was, genaamd Couwenbergh, had aan de voet van de schoorsteen een zogenaamde wig gemaakt. Met deze wig stuurde men de schoorsteen als het ware een richting op waarna hij op de aarde neerdaalde.
Vier dagen later op 21 augustus 1976 was het de beurt aan de Lange Jan. ’s Morgens vroeg om 9 uur klonk de toeter voor het omschieten van de tweede schoorsteen. Bij de voorbereidingen van deze sloop liepen de meningen van de sloper Dhr. Couwenberg en de arbeidsinspectie uiteen. Sloper Couwenberg voerde protest maar de sloop werd voortgezet op de manier van de arbeidsinspectie. Deze luidde namelijk dat het betonijzer van de schoorsteen niet alleen aan de voorzijde maar ook aan de achterzijde zou worden losgebrand. Lange Jan viel even in de goede richting maar zakte toen. Met gevolg dat hij, mede door de losgebrande ijzers, de verkeerde kant op viel en een enorme schade veroorzaakte. In zijn val nam Lange Jan een hoogspanningsmast mee en verpletterde hij een leegstaand kantoorgebouw. In dit gebouw was, ironisch genoeg, destijds het bureau voor mijnschade gevestigd. Al snel werd onder de Heerlenaren gezegd dat De Lange wraak had genomen.
Symbolische rouwstoet
Enkele seconden na de val stormde het toegestroomde publiek af op de neergedaalde schoorsteen. Iedereen probeerde een souvenir van de beroemde schoorsteen in handen te krijgen. De politie had grote moeite om het publiek op afstand te houden. ’s Avonds werd er een symbolische rouwstoet gehouden door de straten van Heerlen om een laatste eer te bewijzen aan de Lange Jan. Tijdens deze tocht werden, speciaal voor de gelegenheid, gedrukte bidprentjes uitgedeeld.
Zo kwam er een einde aan de twee markante herkenningspunten van Heerlen, De Lange Jan en de Lange Lies.
Overzicht van Boeken over mijnwerkers en mijnverleden
De val van de Lange Jan:
Oorspronkelijk gepubliceerd op 21 augustus 2015
