Een gestoorde edelman uit de Late Middeleeuwen

Gilles de Rais was een Franse maarschalk uit het begin van de vijftiende eeuw, die net als zijn tijdgenoot Jeanne d’Arc op de brandstapel stierf. Echter, om minder nobele redenen. De Rais deed zich voor als diepgelovig man, maar misbruikte en vermoordde meer dan honderd kinderen. Wie was deze man, van wie men zegt dat het sprookje van Blauwbaard van hem is afgeleid?

Historicus en Middeleeuwen-kenner Dick Berents (1947) doet in een handzame, beknopte biografie uit de doeken hoe het leven van Gilles de Rais eruit zag. De Rais was een complexe man, over wie in de historiografie veel sprookjes de ronde doen. Onder meer over de vermeende liefdesrelatie tussen De Rais en Jeanne d’Arc. Berents maakt aannemelijk dat beide personen elkaar gekend hebben als strijders in het leger van Karel VIII, maar ook dat er geen overtuigende bewijzen bestaan voor een liefdesrelatie.

Demonen bezweren

Vervolgens komt het magische dubbelleven van De Rais aan de orde. De maarschalk was enerzijds een (ogenschijnlijk) vroom man, maar voerde ook allerlei duivelsrituelen uit. Het was Gilles hierbij vooral om het geld te doen, zoals te lezen valt in de aanklacht van ketterij tegen hem. Zo moest een gunsteling van hem waarzeggers zoeken en bij hem brengen,

‘die met hem [Gilles] demonen op te roepen en te bezweren, die hem zoveel geld zouden kunnen aanwijzen als hij wilde en hem verborgen schatten konden openbaren en hem in andere magische kunsten konden inwijden en onderwijzen, hem grote eer konden verschaffen en hem in staat konden stellen, steden en kastelen in te nemen en te behouden.’

Vleselijk gebruikt

In het volgende hoofdstuk leren we aan de hand van diverse uitgewerkte voorbeelden, hoe De Rais kinderen behandelde. Over een jongetje wordt verteld dat deze in een van de kastelen van De Rais – een rijk edelman, die overigens wel schulden maakte – ‘vleselijk werd gebruikt, en dat De Rais hem op schandelijke en tegennatuurlijke wijze genoot, en met de eigen hand doodde’. Daarna verbrandden enkele handlangers het lijk van de jongen, tot er niets meer van over bleef dan een schamel hoopje stof.

Het voorlaatste hoofdstuk behandelt het proces tegen De Rais. Na opgehangen te zijn belandde zijn lijk op de brandstapel en stond hij voor heel even in het door hem zo gewenste ‘brandpunt van de belangstelling’ (ik citeer de auteur). Het daaropvolgende, afsluitende hoofdstuk ontkracht diverse mythen over de moordzuchtige maarschalk die onverhoopt de historiografie zijn binnengeslopen.

Spannend

Berents heeft een lekker leesbare biografie geschreven over een gestoorde edelman uit de Late Middeleeuwen. Het boek onderscheidt zich door haar aantrekkelijke, spannende schrijfstijl. Een toegevoegde waarde is dat de auteur de tekst voorzien heeft van een keurig notenapparaat en een index op persoons- en geografische namen.

Boek: Slachtbank. De kindermoorden van maarschalk Gilles de Rais