Ibn Battuta (1304-ca.1368) – Marokkaanse ontdekkingsreiziger

De Marokkaanse scheepvaarder Ibn Battuta is in Europa niet erg bekend, maar geldt wel als een van de grootste ontdekkingsreizigers uit de geschiedenis. Niet voor niks kreeg deze avonturier de bijnaam “de Marokkaanse Marco Polo”. Sommige historici beschouwen hem zelfs als de grootste ontdekkingsreiziger ooit. Maar wie was deze Ibn Battuta? En waarin onderscheidde hij zich als ontdekkingsreiziger van anderen? Een korte biografie van deze bijzondere man.

Op het moment dat Ibn Battuta in Marokko leefde en zijn reizen maakte, was het Rijk van de Meriniden (1248-1465), zoals de heersende moslimdynastie in Marokko genoemd werd, op het hoogtepunt van zijn macht. Dat gold voor de hele islamitische wereld. Over zijn wereldreizen schreef Ibn Battuta laten een boek, Rihla (Reizen), dat tot de beroemdste reisverslagen uit de geschiedenis behoort. In dit boek gaat Ibn Battuta in op de avonturen die hij beleeft tijdens de in totaal 120.000 kilometer die hij in zijn leven aflegde en waarbij hij ruim veertig moderne landen bezocht. Tijdens zijn reizen bezocht hij de moslimgebieden in het Ottomaanse Rijk. Maar ook kwam hij in Afrika terecht en in hedendaagse landen en gebieden als China, Spanje, de regio nabij de Zwarte Zee, Sri Lanka (Ceylon) en Indonesië (Sumatra).

Jonge jaren van Ibn Battuta

Ibn Battuta werd geboren op 24 februari 1304 in Tanger, Marokko. Zijn volledige naam luidde: Abdullah Mohammed ibn Abdullah ibn Mohammed ibn Ibrahim al-Lawati ibn Battuta. Over zijn jonge jaren is weinig informatie bekend. Duidelijk is dat hij in zijn jeugd in de plaatselijk kasba (een soort verdedigingswerk in de stad) woonde. Meestal werden deze bouwwerken, die op een kasteel leken, bewoond door invloedrijke bestuurders in de stad. Waarschijnlijk had zijn vader dus een belangrijke ambtelijke functie in Tanger.

Verder weten we dat Ibn Battuta tot de Berberse stam Luwata behoorde. Diverse familieleden behoorden tot de zogenoemde oelama, de benaming voor islamitische Korangeleerden. Volgens bepaalde bronnen zou Ibn Battuta zelf les hebben gehad op een islamitische rechtsschool, ofwel een madhhab. Deze opleiding hielp hem om ingang te krijgen in de diverse bestuurscentra in moslimgebieden.

Battuta’s wereldreizen in de jaren 1325 tot 1354

Met onderbrekingen van doorgaans enkele jaren, maakt Ibn Battuta in de periode 1325 tot 1353 vier grote wereldreizen. Het begon met een pelgrimage vanuit Marokko richting de stad Mekka, vanaf 23 juni 1325, toen hij eenentwintig jaar was. Op zijn reizen sloot Ibn Battuta zich aan bij handelskaravanen of groepen nomaden en verdiende hij geld als koopman, maar ook als rechter en ambassadeur voor sultans. In andere islamitische gebieden werd hij aan hoven gastvrij ontvangen en profiteerde men van zijn rechtskennis. Op zijn eerste reis bereikte Battuta – via Caïro in Egypte, Jeruzalem en Damascus -, de steden Medina en Mekka. Daar kwam hij in oktober 1326 aan. Nu had hij de hadj voltooid en was het oorspronkelijke plan om terug te gaan naar Marokko.

Maar het liep anders. Omdat Ibn Battuta vermogend genoeg was, besloot hij door te reizen. Volgens eigen zeggen kreeg hij ook een profetische droom, zo meldt de website History.com (vertaald):

“Battuta beweerde te worden gemotiveerd door een droom waarin een grote vogel hem op zijn vleugel nam en ‘een lange vlucht naar het Oosten maakte… en mij daar achterliet’. Een heilige man had de droom uitgelegd dat Battuta over de aarde zou zwerven, en de jonge Marokkaan was van plan de profetie te vervullen.”

Ibn Battuta reisde afwisselend per voet, op ezels/kamelen en via karavanen. Hierbij had hij twee belangrijke uitgangspunten: vooral islamitische landen bezoeken (de dar-el-islam) en nooit tweemaal dezelfde route bereizen. Onderweg trouwde (en scheidde) Ibn Battuta volgens de overleving minstens tien keer en verwekte hij meerdere kinderen in Afrika en Azië. Voor de liefde maakte hij dus graag tijd vrij. Tijdens zijn reizen leed hij tal van ontberingen en kwam hij vaak in gevaar. Zo had hij tijdenlang hoge koorts en moest zichzelf aan zijn lastdier vastbinden om er van ellende niet vanaf te vallen. Bandieten en struikrovers vormden een permanent gevaar, nog los van de hoge temperatuur en de uitdaging om op tijd water en voedsel te vinden.

Ibn Battuta bereikte het Mongoolse Rijk dat in de dertiende eeuw door Dzjengis Khan was gesticht en in die tijd door Timoer Lenk (geboren in 1339) werd voortgezet. Ook kwam hij in Irak en Perzië (Iran) terecht, waarna hij naar het huidige Azerbeidzjan trok. Daarna trok hij weer richting het Midden-Oosten en kwam via Mekka in Jemen terecht. Hier maakte Ibn Battuta per schip de overtocht naar de Hoorn van Afrika en bezocht onder meer Somalië (Mogadishu), Kenia en Tanzania.

Ontvoering

In de jaren erna volgden nog bezoeken aan onder meer Constantinopel (1332), de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk, aan India (vanaf 1334-1341) en China (waarbij hij de Zijderoute volgde) en Sri Lanka. In India, het land van het hindoeïsme, beleefde Ibn Battuta zijn meest angstige avonturen. Hindoe-rebellen vielen in 1334 zijn groep lastig tijdens een reis naar de Indiase kust. Ibn Battuta zelf werd slachtoffer van ontvoering en naar verluidt van al zijn bezittingen beroofd, behalve zijn broek. Hij bereikte de haven van Calicut, maar aan de vooravond van een geplande reis over de oceaan zonk zijn vloot in een hevige storm, waarbij veel van zijn reisgenoten omkwamen.

Vanuit China keerde de ontdekkingsreiziger in 1349, moe en uitgeput, terug in Tanger in Marokko. Hierna ging Ibn Battuta nog enkele keren ‘kort’ op expeditie: hij stak de Straat van Gibraltar over en kwam in Spanje terecht, waar de Reconquista in volle gang was. Hij bleef in Spanje in islamitische gebied. Daarna reisde hij nog naar Timboektoe.

Na terugkeer in Marokko in 1354 werkte de ontdekkingsreiziger aan het schrijven van zijn boek Reizen en had hij een ambt als rechter in Tanger. Vermoedelijk overleed Ibn Battuta in 1368 in Marokko, maar er zijn ook bronnen die 1369 noemen.

Lees de Engelse tekst van Ibn Battuta’s Reizen
Meer biografieën van ontdekkingsreizigers
Wellicht ook interessant Zheng He – beroemde Chinese ontdekkingsreiziger
Boek: Zeehelden, zeevaarders en ontdekkingsreizigers

Bronnen ▼