Eendagsvlieg – Betekenis & historische voorbeelden

Een eendagsvlieg staat bekend als een bijzonder insect dat, als het uit het water komt, niet meer kan eten en daardoor binnen enkele uren tot dagen sterft. Naast deze feitelijke benaming voor een insectensoort, wordt het begrip eendagsvlieg ook in overdrachtelijke zin gebruikt voor mensen, groepen en verschijnselen die kortstondig bekend zijn en daarna snel uit beeld verdwijnen. Hoe zit het met de herkomst van de term eendagsvlieg? En wat zijn enkele bekende historische voorbeelden van eendagsvliegen in de overdrachtelijke betekenis van het woord?

Wat is een eendagsvlieg voor soort insect?

Het woord eendagsvlieg is omstreeks 1800 in het Nederlandse vocabulaire opgenomen, indertijd als aanduiding voor het betreffende insect. In ons land zijn er zo’n 62 soorten vastgesteld, waarvan vermoedelijk inmiddels ongeveer 25 soorten uitgestorven zijn. Het grootste deel van hun bestaan leven eendagsvliegen, ook wel bekend als haften, onder water als nimfen. Onder water vervellen de nimfen gemiddeld 45 keer. Na ongeveer een jaar onder het wateroppervlakte te hebben verkeerd, verlaten de haften verticaal het water, meestal in de maanden mei t/m augustus. Daarna hebben ze hooguit nog één dag tot maximaal twintig dagen te leven.

Het korte leven van eendagsvliegen staat in het teken van één thema, namelijk voortplanting. Eendagsvliegen hebben geen functionele mond en kunnen zich na het verlaten van het water dus niet meer voeden. De mannetjes zoeken een vrouwtjeshaft en bevruchten haar, waarna zij sterven. Als de vrouwtjesvliegen hun eitjes in het water hebben gelegd, sterven ook zij.

Welke overdrachtelijke betekenissen heeft eendagsvlieg?

Naast de eendagsvlieg als insect, zijn er nog twee overdrachtelijke betekenissen van dit begrip. De eerste duidt op personen die als ‘kortbloeier’ getypeerd kunnen worden en slechts kort beroemd zijn. Mensen die maar kort in de belangstelling staan van de media, om vervolgens in de vergetelheid te raken.

In de tweede plaats kunnen ook kortdurende verschijnselen met de naam ‘eendagsvlieg’ aangeduid worden. Een kortstondig populair verschijnsel staat even in de belangstelling, maar verdwijnt na een tijdje weer uit beeld.

Historische voorbeelden van eendagsvliegen

Uit de geschiedenis kennen we tal van eendagsvliegen: personen, verschijnselen of instanties die maar kort populair waren en daarna snel uit de spotlights verdwenen. Vooral uit de kunstsector, de muziekwereld en de sportwereld zijn veel eendagsvliegen bekend.

Ook uit de politieke en parlementaire geschiedenis kennen we diverse ‘eendagsvliegen’. Een fraai voorbeeld is de Amsterdamse zwerver Had-je-me-maar, die in april 1921 verkozen werd in de Amsterdamse gemeenteraad. Nog voor hij zijn raadszetel kon invullen, werd de arme man opgepakt voor dronkenschap en naar Veenhuizen gestuurd om af te kicken van zijn alcoholverslaving.

Een ander voorbeeld is het vijfde kabinet van Hendrikus Colijn, dat het slechts drie dagen volhield en daarmee het kortstzittende kabinet uit de Nederlandse geschiedenis is. Het kabinet-Colijn V regeerde van 25 tot 27 juli 1939. Dit kabinet kampte net als eerdere kabinetten van Colijn met de economische crisis van de jaren 1930 en met veel interne strubbelingen tussen ministers en partijen.

Uit de muziekwereld zijn honderden bands en artiesten bekend die als eendagsvlieg betiteld kunnen worden. Uit een door Radio10 samengestelde Eendagsvlieg Top 10 blijkt dat sommige superbekende hits eenmalige hoogvliegers bleken te zijn. Deze bands en artiesten worden ook wel One Hit Wonders genoemd. In de top tien prijken bekende songs als Live is life van Opus (1985), Somebody That I Used to Know van Gotye (2012) en I’ll Be There For You van The Rembrandts (1997).

Boek: Terra Insecta – Anne Sverdrup-Thygeson

Bronnen ▼