Ergens een zware dobber aan hebben – herkomst & betekenis

Ergens een zware dobber aan hebben is een bekend spreekwoord in de Nederlandse taal. Wie ergens een zware dobber aan heeft, heeft het moeilijk. Dat kan zijn met een bepaalde activiteit, maar je kunt ook aan andere personen een zware dobber hebben.

Herkomst van de harde of zware dobber

Veel mensen denken dat het spreekwoord een zware of harde dobber aan iets of iemand hebben, afkomstig is uit de maritieme geschiedenis. Het zou te maken heeft met vissen vanuit een bootje of aan de oever van een vijver of rivier. Hangt er na een tijdje een stevige vis aan jouw haak, dan wordt de dobber verzwaard en trekt omlaag. Het omhooghalen van de zware vis is dan niet zo gemakkelijk. Toch heeft het spreekwoord niets te maken met de maritieme wereld of het vissen. Het begrip is afkomstig uit het dobbelspel. Vandaar dat ook wel eens varianten als ‘een harde dobbel’, ‘een zware dobbel’, ‘een zware dobber’ of een ‘harde dobber’ gebruikt worden als variant op de zware dobber.

In de zeventiende eeuw gebruikte men de uitdrukking ‘een qua dobbel’ hebben: een slechte of zware dobbelsteen hebben, kortom: slecht gooien tijdens het dobbelspel. In het Groot Uitdrukkingenboek van Van Dale (2006) lezen we hierover het volgende:

Op het eerste gezicht lijkt de uitdrukking ontleend te zijn aan het vissersberoep, maar schijn bedriegt. In de 17e eeuw was het niet dobber maar dobbel, en de oorsprong ligt dus bij het dobbelspel: een qua (=kwade) dobbel hebben betekende eigenlijk: veel kans hebben het dobbelspel te verliezen.

In 1898 maakten Nederlandse woordenboeken voor het eerst melding van de combinatie ‘een harde dobber’. Volgens de taalkundige F.A. Stoett had deze variant mogelijk ook te maken met vissersschepen, die in de stormen ‘op de baren dobberden’. Verder meldde Stoett dat de uitdrukking begin 20e eeuw vooral in de Zaanstreek in gebruik was.

Boek: Nederlandse spreekwoorden, spreuken en gezegden – Kornelis ter Laan

Bronnen ▼