Frans Hals (1583-1666) – Hollandse meester uit de Gouden Eeuw

Frans Hals is een schilder uit de Gouden Eeuw die vooral bekend werd door zijn levendige schilderijen en zijn vele schutterstukken. Hij heeft veel invloed gehad op latere impressionisten zoals Claude Monet en Vincent van Gogh.

Frans Hals werd ergens rond 1583 (wanneer precies is niet bekend) geboren als zoon van een wever en lakenkoopman. Hij werd geboren in Antwerpen, maar zijn familie kwam uit Mechelen. In zijn vroege jeugd emigreerde het gezin naar Haarlem, waarschijnlijk omdat ze protestants waren.

In 1603 begon Frans Hals als leerling van de eveneens Vlaamse immigrant Carel van Mander. In 1610 werd hij lid van het schildersgilde van Haarlem.

Schutterstukken

Frans Hals werd in 1612 lid van de schutterij, waar hij tot 1624 in dienst bleef. In 1616 verscheen zijn eerste schutterstuk, een schilderij van de leden van de schutterij, waar hij uiteindelijk beroemd om zou worden. Tot 1639 maakt hij er verschillende van.

Frans Hals trouwde twee keer (zijn eerste vrouw overleed in 1616 samen met twee kinderen) en heeft maar liefst vijftien kinderen laten dopen. Vijf of zes van hen leidde hij op tot schilder. Naast zijn kinderen waren vermoedelijk ook Adriaen Brouwer, Adriaen van Ostade, Dirck van Delen, Pieter Gerritsz. van Roestraeten en Johannes Verspronck leerlingen van hem.

De Hollandse meester schilderde veel portretten voor de elite. Eén van de beroemdste mensen die hij portretteerde, is de Franse filosoof René Descartes. Kenmerkend aan Hals’ portretten is dat ze op één moment lijken te zijn geschilderd. Kunsthistoricus Ernst Gombrich schrijft over hem:

“De portretten van Frans Hals geven ons de indruk, dat de schilder zijn model op een typisch moment heeft “genomen” en dit voor altijd op het doek heeft vastgelegd. […] Juist de manier, waarop Hals verf en penseel hanteerde, wijst erop, dat hij een voorbijgaande indruk snel wist te grijpen.”

Naast zijn schutterstukken en portretten werd Hals ook bekend om zijn impressies van het dagelijks leven, zoals zijn bekende schilderij ‘Malle Babbe’. Hals had vaak opzettelijke ‘slordigheidjes’ in zijn kunstwerken. Gombrich:

“Hals zorgde ervoor, dat zijn modellen nooit moe werden of er genoeg van kregen. Wij schijnen getuige te zijn van zijn vlug en vaardig omgaan met het penseel, waardoor hij, met een paar streekjes lichte of donkere verf, het beeld oproep van slordig zittend haar en van een gekreukte mouw.”

Tijdens zijn leven had Hals vaak geld tekort. Op zijn oude dag kreeg hij geld van het gemeentelijke armenhuis.

In 1666 overleed Frans Hals op 84-jarige leeftijd. Hij werd begraven in de oude St. Bavo-kerk in Haarlem. Hoeveel schilderijen de kunstenaar heeft nagelaten, is niet helemaal bekend, omdat van veel schilderijen de echtheid wordt betwist. Schattingen lopen uiteen van 145 tot 222 schilderijen.

Frans Hals’ ‘erfenis’

De schilder raakte in de achttiende eeuw uit de gunst. Toen werd onder meer van hem beweerd dat hij een dronkenlap was, maar dat werd later zeer betwijfeld, omdat hij zulke hooggeplaatste klanten had. In de negentiende eeuw werd Hals herontdekt door de impressionisten, waaronder Claude Monet, James Whistler, Isaac Israëls en Vincent van Gogh. Die laatste schreef over hem:

“Wat is het een genot zo’n Frans Hals te zien, wat is ’t heel iets anders dan de schilderijen – er zijn er zóó veel – waar zorgvuldig alles op dezelfde wijze is gladgestreken.”

In 1900 kreeg Hals in het Haarlemse Florapark zijn eigen standbeeld. In 1968 verscheen hij op het Nederlandse bankbiljet van 10 gulden.

Meer artikelen over de Gouden Eeuw
Boek: Hollanders van de Gouden Eeuw

Schilderijen van Frans Hals

~ Lilian Visser

Meer artikelen over de Gouden Eeuw
Boek: Hollanders van de Gouden Eeuw