Gaswinning in Groningen

Voor de geschiedenis van de gaswinning is 1948 een belangrijk jaar. Dat jaar vond de NAM namelijk voor het eerst aardgas in Nederland. Niet in Groningen, maar in Drenthe, bij Coevorden. Elf jaar later boorde de NAM een veel groter gasveld aan: het bekende gasveld bij Slochteren. De geschiedenis van de gaswinning in Groningen in vogelvlucht.

Kort na de Tweede Wereldoorlog richtten Shell en Esso de NAM op, de Nederlandse Aardolie Maatschappij. Zoals uit de naam van de maatschappij al blijkt, richtte de organisatie zich aanvankelijk vooral op aardolie, maar na de ontdekking van het lucratieve aardgasveld bij Slochteren, ging men zich vooral op de gaswinning richten. Niet verwonderlijk, want het gasveld bij Groningen behoort tot de grootste gasvelden ter wereld. Het Groninger gasveld bleek bijna drieduizend miljard kubieke meter gas te bevatten. In 1959 was het daarmee zelfs het op een na grootste grasveld op de wereld. Alleen op het Panhandle-Hugotonveld in Texas was eerder een groter gasveld ontdekt. Later zijn onder meer in de voormalige Sovjet-Unie nog enkele gasvelden ontdekt die groter zijn dan het gasveld in Slochteren.

Aardgaswedloop

Na de grote vondst ontstond er een ‘aardgaswedloop’. Behalve de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) gingen ook andere oliemaatschappijen op zoek naar gas. De maatschappijen verrichtten op verschillende locaties in Groningen seismisch onderzoek en exploratieboringen. In 1965 kondigde de overheid echter een boorstop op om zo een eind te maken aan de vrij ongecoördineerde zoektochten naar nieuw gas.

Mei 1967 werd de Wet opsporing Delfstoffen aangenomen. Deze legde de vrijheid van opsporing waar de oude Napoleontische Mijnwet voor zorgde aan banden. Wie voortaan wilde boren had een boorvergunning nodig die slechts werd verstrekt voor een bepaald gebied en een beperkte geldigheidsduur had. De verschillende maatschappijen kregen nu gebieden toegewezen waar ze exclusief exploratieboringen konden verrichten.

Gas in plaats van steenkool

Voor de Nederlandse overheid en samenleving was de ontdekking van de gasbel van groot belang. In 1963 begonnen de eerste boringen en binnen tien jaar na de ontdekking bij Slochteren, was al driekwart van Nederland aangesloten op het Groningse gas. Nederlandse stapte massaal over van kolen naar het veel schonere gas. Ook kassen en duizenden bedrijven werden op het aardgasnet aangesloten. Tussen 1963 en 1965 werd in totaal 1200 kilometer gasleiding aangelegd.

Tijdens de jaren zeventig werd jaarlijks maar liefst 80 miljard kubieke meter gas naar boven gehaald. De Nederlandse economie profiteerde de afgelopen decennia volop van het Groningse gas. In totaal is er, sinds de eerste boringen begin jaren zestig, zo’n 280 miljard euro mee verdiend. Voor de Nederlandse begrotingen waren de aardgasbaten de afgelopen decennia dan ook van groot belang. De Nederlandse staat is voor 50 procent eigenaar van de NAM.

Aardbevingen

Begin jaren negentig werd de provincie Groningen opgeschrikt door de eerste aardbevingen, veroorzaakt door verzakkingen in de ondergrond als gevolg van de gaswinning. Relatief kleine bevingen, maar deze veroorzaakten wel scheuren in muren of wegen. Sinds 2012 is er al 80.000 keer melding gemaakt van schade na een beving. En mogelijk nog belangrijker: het veiligheidsgevoel van veel Groningers in het bevingsgebied is door de schokken flink aangetast. Het KNMI legt uit hoe die zogeheten geïnduceerde bevingen ontstaan:

“Deze ontstaan in (de directe omgeving van) van een gasreservoir. Het gas zit onder druk op ongeveer drie kilometer diepte ‘gevangen’ in een poreuze gesteentelaag. Bijvoorbeeld een laag van zandsteen. Een voor gas niet-doorlatend gesteente, zoals steenzout, sluit het gasreservoir af. Haal je dit gas weg, dan moet alleen de zandsteenlaag de bovenliggende drie kilometer gesteente dragen. Dit kan de zandsteenlaag in elkaar drukken, met een bodemdaling aan het oppervlakte als gevolg. Soms gebeurt die daling heel geleidelijk, soms meer schoksgewijs. Dit laatste is dan een aardbeving.”

Anno 2018 zijn er in Groningen al meer dan 1100 aardbevingen geweest, waarvan enkele tientallen met een kracht van meer dan drie op de Schaal van Richter. De roep om de gaskraan dicht te draaien wordt hierdoor alsmaar groter. Dit heeft ook te maken met het feit dat de bevingen in frequentie toenemen. Momenteel worden er ruim honderd per jaar geregistreerd. Vanwege de grote afhankelijkheid van het Groningse gas, lijkt het echter niet waarschijnlijk dat er op korte termijn echt een eind komt aan de gaswinning. Van de acht miljoen Nederlandse huishoudens zijn er momenteel namelijk nog zeven miljoen aangesloten op het gasnet. De gaskraan volledig dichtdraaien zou dus voor grote problemen zorgen en overschakelen naar andere energiebronnen kost tijd. Daarnaast heeft Nederland nog tot 2030 verplichtingen om Nederlands gas te leveren aan het buitenland.

Naar schatting zit er nog ruim 600 miljard kubieke meter gas in de Groningse bodem.

Om aan de binnenlandse consumptie en buitenlandse verplichten te kunnen voldoen, importeert Nederland momenteel 25 miljard kubieke meter gas uit Rusland en Noorwegen. Dit is echter ander gas dan het gas in Groningen, waardoor het niet zomaar geschikt is om in de Nederlandse huishoudens te gebruiken. Hiervoor moet het geïmporteerde gas eerst gemengd worden met stikstof. Dit proces is kostbaar en de huidige chemische installaties waar het gas bewerkt wordt, zijn al volledig benut. In theorie zou de gaskraan in Groningen volledig dichtgedraaid kunnen worden, als daarna meer gas uit het buitenland geïmporteerd wordt. Voor de bewerking van dit gas zouden dan echter wel dure nieuwe omvormingsinstallaties gebouwd moeten worden. Hiermee is naar schatting twee miljard euro gemoeid. Een zeer kostbare investering, omdat die nieuwe installaties vanaf 2030 vanwege het vervallen van de leverplicht aan het buitenland dan hoogstwaarschijnlijk niet meer nodig zijn.

Waarom stoppen we niet met de gaswinning in Groningen? (RTLZ)

Aardgasvrij in 2050

Het kabinet presenteerde in 2016 wel een Energieagenda, waarin het liet weten dat er geen nieuwe gasinfrastructuur meer wordt aangelegd en dat de zogeheten aansluitplicht wordt geschrapt. In 2050, zo gaf toenmalig minister Henk Kamp (VVD) in het rapport aan, moet Nederland bovendien volledig aardgasvrij zijn. In de Energieagenda schreef de minister hierover:

“Elektriciteit wordt dan duurzaam opgewekt, gebouwen worden voornamelijk verwarmd door aardwarmte en elektriciteit, bedrijven hebben hun productieprocessen aangepast, er wordt niet langer op aardgas gekookt en er rijden vrijwel alleen maar elektrische auto’s.”

Vanwege de bevingen en sociale onrust in Groningen is er de afgelopen jaren al wel minder gas gewonnen. De NAM heeft momenteel toestemming om 21,6 miljard kubieke meter gas te winnen.

Begin 2018 barstte de discussie over de aardgaswinning na een flinke aardbeving in het Groningse dorpje Zeerijp (3,4 op de schaal van Richter) opnieuw los. De NAM stelde hierna voor om op vier plaatsen geen gas meer uit de grond te halen en op twee andere plaatsen de productie te verlagen. Aangezien men niet concreet aangaf of de totale productie daarmee ook verlaagd zou worden, werd hier in Groningen sceptisch op gereageerd. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) kondigde na de beving in Zeerijp voor het eerst in Nederland ‘code rood’ af.

Video over de aardbeving van januari 2018

Schadeafwikkeling

De relatie tussen de Groningers in het bevingsgebied en de NAM is sowieso slecht, vanwege de schadeafwikkeling. De NAM ontwikkelde een protocol voor de financiële afhandeling van schades, maar daar kwam kritiek op. Veel Groningers eisten dat de schades werden beoordeeld door een onafhankelijk bureau en niet door een bedrijf dat door de NAM in de arm was genomen. Door deze protesten kwamen de schadeuitkeringen in april 2017 volledig stil te liggen, in afwachting van een nieuw schadeprotocol. Door de lange kabinetsformatie liet dit nieuwe protocol echter lang op zich wachten. Premier Rutte liet in januari weten dat het nieuwe handboek voor het afwikkelen van schades er binnen enkele weken moet zijn.

Waddenzee

Mocht de gaskraan in Groningen worden dichtgedraaid, dan betekent dit niet dat er dan helemaal geen gas meer wordt gewonnen in Nederland. Ook onder de Waddenzee is namelijk gas gevonden. Sinds de jaren tachtig doet de NAM er boringen, onder meer rond en vanaf Ameland. Het gaat om beduidend kleinere gasvelden dan in Groningen. De NAM schat dat er zo’n 200 miljard kuub gas in de kleine velden onder de Waddenzee zit.

Bekijk ook: De Canon van Nederland – De geschiedenis van Nederland in 50 onderwerpen

Bronnen ▼