Gavrilo Princip en het begin van de Eerste Wereldoorlog

De Bosnische-Serviër Gavrilo Princip werd door de moord op aartshertog Franz Ferdinand van Oostenrijk in een klap bekend. De moord betekende het startschot van de Eerste Wereldoorlog.

Gavrilo Princip wordt in 1894 geboren in het kleine plaatsje Obljaj en vertrekt in 1912 naar Belgrado om te studeren. Hij sluit zich hier aan bij een geheime Bosnisch Servische socialistische beweging genaamd ‘De Zwarte Hand’, ook wel bekend onder de naam ‘Jong Bosnië’. Deze beweging streeft de aansluiting van Bosnië en Herzegovina bij Servië na.

Als Princip in 1912 in Belgrado arriveert wil hij zich aansluiten bij het Servische leger dat op het punt staat Macedonië binnen te vallen. Hij wordt echter geweigerd. Volgens de verhalen zou een majoor hem hebben gezegd dat hij te klein en zwak is om dienst te doen in het leger.

Aanslag

Als in maart 1914 bekend wordt dat aartshertog Franz Ferdinand eind juni een bezoek gaat brengen aan Bosnië, beraamt Princip met enkele leden van het geheime genootschap De Zwarte Hand een aanslag. Van de leiding van het genootschap krijgen de aanslagplegers enkele handwapens, zes bommen en cyanidecapsules waarmee ze zich, als ze gepakt worden, van het leven kunnen beroven.

De leiding van de bende zou de aanslag op het laatste moment hebben willen afblazen, maar dat bericht bereikt Princip en zijn drie vrienden niet op tijd. Ze staan opgesteld langs de route waar Franz Ferdinand voorbij komt en een van hen gooit een bom naar de auto. De bom stuitert op een dichtgevouwen linnen kap op de wagen en rolt onder de auto die achter die van Franz Ferdinand rijdt. De bom gaat af en verwondt drie officieren. De bommengooier wordt door de politie ingerekend. De cyanidecapsule die hij inneemt blijkt niet te werken. Ontmoedigt geven de overige vrienden van Princip het op. Princip zelf blijft in de stad hangen.

Route

Franz Ferdinand wil zijn programma aanvankelijk gewoon voortzetten, maar bedenkt zich dan en geeft aan dat hij de drie gewonde officieren in het ziekenhuis wil opzoeken. De route naar het ziekenhuis loopt voor een groot deel langs de route die Ferdinand op de heenweg heeft gereden. Halverwege de tocht geeft de chef van de veiligheidsdienst aan dat er een andere route moet worden genomen. De auto waarin de aartshertog zit staat daarom korte tijd stil, precies op de plek waar Princip staat te wachten.

De Bosnische-Serviër bedenkt zich niet, springt op de auto en schiet twee keer. Hij doodt niet alleen Franz Ferdinand maar ook diens vrouw. Princip neemt nog wel de cyanidecapsule tot zich, maar omdat deze verouderd is werkt deze niet. Hij wordt overmeesterd en veroordeeld tot twintig jaar dwangarbeid. Gavrilo Princip sterft enkele jaren later, op 28 april 1918, in een gevangenis aan tuberculose.

Consequenties

Na de aanslag blijft het enkele weken stil. Wenen overlegt in die periode met Duitsland. Op 23 juli 1914 stelt Oostenrijk een ultimatum aan Servië. De Serviërs moeten de verantwoordelijkheid van de aanslag op zich nemen en Oostenrijkse politieagenten op haar grondgebied toestaan die de moordzaak tot op de bodem uitzoeken. Servië accepteert de eisen, maar staat geen politieagenten op haar territorium toe. Oostenrijk verbreekt hierop op 25 juli de diplomatieke betrekkingen met het land. Een sneeuwbaleffect volgt en de Eerste Wereldoorlog wordt geboren. Princip blijkt letterlijk en figuurlijk het startschot voor de Eerste Wereldoorlog te hebben gegeven.

De meeste historici zijn het er wel over eens dat de Eerste Wereldoorlog óók zonder Gavrilo Princip wel was uitgebroken. De bloedige aanslag van de Bosnische-Serviër vormde de aanleiding van wat wel de ‘Europese oercatastrofe’ wordt genoemd. De oorzaken van het conflict sluimerden al langer.

Herinnering

In Gavrilo Princips geboorteplaats Obljaj staat een borstbeeld van de aanslagpleger. Het geboortehuis, dat tegenwoordig een museum herbergt over het leven van de Bosnische-Serviër en de moord op aartshertog Franz Ferdinand, is echter niet het origineel. De oorspronkelijke woning werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door Kroaten verwoest om de herinnering aan Princip uit te wissen. Na de oorlog werd het huis herbouwd, maar ook deze versie sneuvelde tijdens de Balkanoorlog. Het huidige gebouw is de tweede reconstructie op dezelfde plek.