Gelijke monniken, gelijke kappen – Betekenis & herkomst

Gelijke monniken, gelijke kappen’ is een gezegde dat behoorlijk vaak wordt gebruikt in onze tijd. Wat betekent deze uitspraak? En hoe komen we aan deze uitdrukking?

De uitdrukking ‘gelijke monniken, gelijke kappen’ betekent dat je mensen die qua achtergrond hetzelfde zijn, op dezelfde manier behoort te behandelen. Omdat dat wel zo eerlijk is. Om een willekeurig voorbeeld te noemen: iedereen in Nederland heeft het recht op goed onderwijs en medische zorg, los van iemands religieuze overtuiging of etnische afkomst. Elke burger in ons land heeft op dat gebied dan ook dezelfde rechten als een ander.

Een oude verwijzing komen we tegen bij de Leidense hoogleraarJohannes Sartorius, omstreeks 1540, die in een van zijn werken schreef:

“Gelijcke Moniken, gelijcke kappen.”

Herkomst van de uitdrukking

De uitdrukking ‘gelijke monniken, gelijke kappen’ gaat dus eeuwen terug, namelijk tot de tijd van het Heilige Roomse Rijk. Uit de Duitse taal kennen we een vergelijkbaar gezegde, dat als volgt luidt:

“Gleiche Brüder, gleiche Kappen.”

Vroeger was het belangrijk dat elke monnik of kloosterling van de abt passende kleding kreeg. Of een monnik nu groot of klein was, de kap moest passen. Elke monnik werd zo dus op dezelfde manier behandeld en kreeg van bovenaf de juist kloosterkleding toebedeeld. Een notie die hierbij van belang was, is dat elke monnik of non op dezelfde manier, dus eerlijk, werd behandeld. Binnen kloosters was namelijk iedereen gelijk en een zondaar voor God.

In de praktijk lapten geestelijk leiders deze notie van gelijkheid echter wel eens aan hun laars. Zo had kerkvader Augustinus zijn lezers er al op gewezen dat het belang van gezamenlijk bezit onder kloosterlingen groot was en de garderobe een gezamenlijk bezit was, maar dat niet elke kloosterling dezelfde mantel zou moeten dragen. Ook bij Benedictus van Nursia treffen we standsverschil aan als het gaat om mannen en vrouwen die kloosters betraden. Gelijke monniken, gelijke kappen, is dan ook als uitspraak eerder een ideaalbeeld dan pure realiteit.

Volgens dagblad Trouw is het gezegde eigenlijk nietszeggend en vals, want deze…

“…zegt heel listig iets heel simpels: indien en voor zover monniken gelijk zijn en dezelfde maat hebben, dragen ze ook even grote en aan elkaar gelijke kappen. Als ze niet gelijk zijn, dragen ze uiteraard en volgens de regel van Benedictus ook een andere maat van kap.”

Boek: Kloostermensen – Leo Feijen & Thomas Quartier

Bronnen ▼