Als je het noorden kwijt bent, ben je even helemaal gedesoriënteerd en flink in de war. Je weet niet meer precies wat te doen en bent de controle over de situatie kwijt. Deze bekende uitdrukking vindt zijn herkomst in de scheepvaart.
Zeker op zee is het van levensbelang om te weten waar je je bevindt. Al eeuwenlang vertrouwen zeelieden daarom op het kompas, dat altijd naar het magnetische noorden wijst. Met behulp van dit navigatie-apparaat kunnen ze hun positie bepalen en de juiste koers uitzetten. Werkt het kompas niet, en zijn er geen andere middelen beschikbaar waarmee de positie bepaald kan worden, dan is men dus letterlijk het noorden kwijt.
Later kreeg de uitdrukking ook een figuurlijke betekenis: wie het noorden kwijt is, weet even niet meer wat te doen of welke kant op te gaan, bijvoorbeeld door verwarring, verdriet of stress.
Het westen
Een verwante uitdrukking, eveneens afkomstig uit de scheepvaart, is ‘buiten westen zijn‘. Oorspronkelijk verwees dit naar een schip dat flink uit koers was geraakt, in westelijke richting. Later kreeg de uitdrukking een figuurlijke betekenis: iemand die buiten westen is, is buiten bewustzijn geraakt, bijvoorbeeld na een klap of een ongeluk.
Een uitdrukking die qua betekenis erg lijkt op ‘het noorden kwijt zijn’ is ‘de kluts kwijt zijn’. Over die zegswijze lees je hier meer.
