De eerste Nederlandse sportster op de Winterspelen was Gratia Schimmelpenninck van der Oye (1912-2012). Ze deed mee aan de Spelen van Garmisch-Partenkirchen in 1936. Gratia was een freule, een ongetrouwde dame van adellijke afkomst. Dan laat het sportonderdeel zich wel raden: skiën!
Ze kreeg het ideale traject maar niet in haar hoofd. Als er geen sneeuw was ging ze bergop-bergaf wandelend om sterke benen te krijgen. Gratia was de enige dame in de Nederlandse ploeg. Voor het overige waren het schaatsers en bobsleeërs. Ze verbleef uiteraard niet met de mannen in het olympisch dorp, maar veilig onder de hoede van het IOC in een hotel. Tot haar spijt natuurlijk, want ze vond het daar maar saai. Gratia was jong (23) en groen als gras zoals ze zelf zei:
“We wisten niks van Jodenvervolging en kampen.”
Het was in 1936 de eerste keer dat de combinatie (afdaling en slalom) op het Olympisch programma stond. De cracks waren er niet bij, want skileraren mochten vanwege de amateurstatus niet meedoen. Ook de deelname van Gratia stond even op het spel. Een anoniem gebleven Duitser belde haar op in haar hotel en zei dat ze niet mee mocht doen, omdat ze de amateurregels had overtreden. Ze was in tranen. Haar vader nam daarop direct contact op met Reichssportführer Hans von Tschammer und Osten, die niets wist van een uitsluiting. Gratia speculeerde later dat een nazi haar had gebeld om er vooral voor te zorgen dat Duitsland de medailles won. Dat was echt niet nodig.
Gratia was een goede afdaler: op het WK van 1935 eindigde ze als zesde. Op de Winterspelen helaas als veertiende. Ze had pech dat de piste was verijsd en die dag al twee keer was verlegd. Allemaal als gevolg van de Föhn die plotseling opstak. Schimmelpenninck van der Oye ging twee keer onderuit en finishte in 6.09,4. Op de slalom kreeg ze 69,86 punten en 6 seconden straftijd. Christel Cranz won voor Duitsland en bracht uiteraard de Hitlergroet op het podium. Gratia mocht van haar vader niet met gestrekte arm lopen. “Alleen ogen naar rechts,” was voldoende op de ceremonies.
In every inch a lady
Gratia was een echte adellijke dame. In gedrag en uiterlijk. Op de piste was ze eerder elegant dan snel. Ze ging voor de Olympische gelegenheid in een rokje van de piste af. Geen verstandige keuze natuurlijk. De rok wapperde alle kanten op. Verplicht was de rok overigens niet, want de andere dames droegen een plusfour. Een van de Franse kranten schreef over La baronesse et les bras soies (de barones met de zijden benen). De baron stuurde een telegram naar Frankrijk, het ging hem veel te ver dat de kranten over de benen van zijn dochter schreven en, zo zei Gratia verontwaardigd: “Ik skiede helemaal niet in zijden kousen!”
Na de Spelen stopt Gratia met wedstrijdskiën. Ze trad wel toe tot de bestuurslagen van de skibonden. In de jaren zeventig kreeg Schimmelpenninck van der Oye opnieuw landelijke bekendheid, nu als oprichtster van de Gratia Club voor Slankblijvers. Alles in haar methode draaide om steun van de groep. Ze had het geleerd in de Kibboets. De afslankclub werd populair. Een van haar eerste klanten was Hanneke Groenteman, die bij de club 23 kilo kwijtraakte. Gratia zelf was haar hele leven slank als een den. Schimmelpenninck van der Oye stierf 99 jaar oud in 2012 in Den Haag.
~ Max Dohle
Max Dohle is sporthistoricus en schrijver.
Oorspronkelijk gepubliceerd op 18 februari 2014
