Het Romeinse fort bij Vechten in de provincie Utrecht is een van de grootste en tegelijk een van de minst bekende forten langs de Romeinse grens (de limes) in Nederland. In de loop der tijd zijn hier een groot aantal archeologische voorwerpen gevonden. De komende maanden toont het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, dat al bijna tweehonderd jaar betrokken is bij archeologisch onderzoek in Vechten, honderd van deze objecten.
Het fort bij Vechten, dat destijds Fectio heette, was in gebruik tussen het begin van onze jaartelling en de vierde eeuw na Chr. Er was voornamelijk ruiterij gestationeerd.
Het terrein rond het voormalige fort staat al sinds de zestiende eeuw bekend als plaats waar Romeinse oudheden kunnen worden gevonden. Pas aan het begin van de negentiende eeuw kwam er echter professionele interesse voor het terrein. In 1829 werden de eerste opgravingen gedaan, door de Utrechtse Commissie tot nasporing en opdelving van Romeinsche oudheden. In 1834 deed ook Caspar Reuvens, de eerste directeur van het RMO, onderzoek bij Vechten.
In de negentiende eeuw zijn bij Vechten vele restanten van Romeinse bewoning aangetroffen tijdens de bouw van het Waterliniefort door het Nederlandse leger. Die vondsten, waaronder twee bijzondere miniatuuraltaren van kalksteen, een compleet zwaard, een dolk, een beslagstuk van een officier van het Romeinse leger en twee fraaie beslagstukken van rijtuigen zijn destijds aangekocht door het RMO. Een opvallende vondst was een altaar waarop de antieke naam van Vechten wordt vermeld: Fectio.
Tussen 1892 en 1894 werd het onderzoek in Vechten voortgezet door het Provinciaal Utrechts Genootschap van Kunsten en Wetenschappen (afgekort PUG). In het begin van de twintigste eeuw deed het museum zelf bij Fort Vechten onderzoek. Daarbij kwamen onder meer een verzilverd paardenhoofdstel en een vrijwel complete schaal van terra sigillata aardewerk aan het licht, en een houten emmer met ketting om water uit een waterput te halen.
Verbreding A12
In de jaren zeventig van de vorige eeuw werd de A12 bij Vechten verbreed. De ondergrond bleek rijk aan Romeinse vondsten. Particuliere zoekers brachten daaruit een groot aantal Romeinse voorwerpen bij elkaar. Een aantal van die verzamelingen zijn de afgelopen jaren opgenomen in de collectie van het RMO. Bij elkaar gaat het om tienduizenden voorwerpen, variërend van aardewerkscherven tot bijzondere metaalvondsten die aantonen dat Vechten een van de belangrijkste plaatsen langs de Romeinse grens in Nederland moet zijn geweest.
Topstukken zijn onder meer drie fraai versierde Romeinse helmen en een gezichtsmasker van brons. Bijzonder zijn ook de grote aantallen versierde schrijfstiften, schoenzolen in alle soorten en maten, scherven van luxe terra sigillata aardewerk en vele voorwerpen van hout die in de zuurstofarme grond goed bewaard bleven: kozijnen voor glazen ruiten, kammen, een etiket om goederen te labelen en een schrijfplankje met een ingekrast adres.
In de tijdelijke tentoonstelling Vondsten uit Fort Vechten (1 juni 2023 – 31 oktober 2024) worden honderd bijzondere objecten uitgelicht. Deze expositie heeft echter niet alleen aandacht voor de archeologische voorwerpen. Ook wordt aandacht besteed aan de personen en instanties die de vondsten de afgelopen decennia deden.
Bij de tentoonstelling verschijnt een boekje waarin aan de hand van driehonderd veelal niet eerder beschreven vondsten een inkijkje wordt gegeven in het alledaagse leven van Romeins Vechten.
