Hou je waffel!!!

Als iemand ‘hou je waffel!’ of ‘houd je waffel dicht!’ roept, wordt je geacht je mond te houden. De kreet is reeds in de zeventiende eeuw in die betekenis wijdverspreid in Nederland. Wat is de herkomst van deze bijzondere uitdrukking?

De wafel is al eeuwenlang een populaire lekkernij. Met name tijdens Oud en Nieuw, maar ook op kermissen, jaarmarkten en stadsfeesten stonden en staan wafelkramen. De wafel of waffel werd en wordt daarbij regelmatig belegd met slagroom en vruchten. Op kermissen en markten bestrooide men deze lekkernijen meestal met kaneel, suiker en een klontje boter.

Het bakken van waffels was vooral een vrouwenwerk. Het wafelijzer ontbrak dan ook in geen enkele uitzet. In het wafelijzer kwam een dun laagje beslag, dat vervolgens boven het vuur werd gehouden. Hier komt de uitspraak ‘hou je waffel!’ vandaan, wat feitelijk betekent: ‘hou je aandacht bij de wafel!’ De vrouwen die de wafels maakten, riepen dit naar elkaar. Want anders loopt het beslag uit het wafelijzer en/of brandt de wafel aan. Hou je waffel dus!

Gilde van wafelbakkers

Hoewel wafels bakken een vrouwelijke activiteit was, bestond er in de dertiende eeuw zelfs een gilde van wafelbakkers. Wafelbakkers waren actief op kermissen, waar ze vaak chique wafelkramen bezaten om de wafels ter plekke te verkopen. Maar als je wilde, kon je ook een portie thuis laten bezorgen. Bekend is dat op de kermissen in Amsterdam in het jaar 1875 liefst 16 wafelkramen operationeel waren die gezamenlijk per werkdag bijna 50.000 wafels verkochten. Om bezoekers te trekken, waren de wafelkramen luxueus uitgerust, met veel en opvallende verlichting. Dit zorgde voor een grotere toeloop aan klanten.

Het lieve, Friese wafelmeisje

In 1841 beschreef een zekere J.W. Kirchner de aanblik van een wafelkraam en de personen – klaarblijkelijk leuke Friese meisjes – die daar achter de kraam werkten. Ik citeer:

Van alles wat een kermis oplevert, blijft het beeld van ’t wafelmeisje de meesten het langst voor den geest: zindelijk. Met hare friesche kap, haare zilveren oorijzer, glanzend jakje, helderen boezelaar, welgevormde leden, bevalligen zwier, blank en doorschijnend vel, in één woord het lieve wafelmeisje, dat de tafeltjes dekt en de bezoekers glaasjes punch toedient, het lekker gebak voor ons plaatst en niet eens de hand terugtrekt, wanneer men het waagt die aan te vatten.”

Boek: De mooiste uitspraken van onze ouders en grootouders

Bronnen ▼