Iemand op stang jagen – Herkomst en betekenis

Als je iemand heel erg achter de broek aan zit en irriteert, zo erg dat de persoon in kwestie boos wordt, dan heb je iemand op stang gejaagd. Waar komt deze uitdrukking eigenlijk vandaan en om wat voor soort ‘stang’ gaat het hier?

Van sommige mensen wordt wel eens beweerd dat ze wat lichtgeraakt zijn en zich wel heel snel aan anderen irriteren. Van deze personen wordt dan wel gezegd dat zij zich makkelijk op stang laten jagen. Varianten zijn er ook. Zo kan men ook zeggen dat iemand zich makkelijk in de gordijnen of op de kast laat jagen. Soms wordt de reactie van deze kennelijk lichtgeraakte personen middels kleine pesterijtjes uitgelokt. Dan probeert men de slachtoffers dus te “stangen”.

Bit

De stang in de uitdrukking “iemand op stang jagen” is afkomstig uit de paardenwereld. Het gaat hier namelijk om het bit in de mond van een paard. Ruiters of koetsiers kunnen met behulp van het tuig druk uitoefenen op het bit en hun paarden zo een signaal geven om bijvoorbeeld harder of juist zachter te lopen. Vroeger werd vooral de uitdrukking “iemand op de stang rijden” gebruikt. Over de betekenis van deze uitdrukking schreef taalonderzoeker F.A. Stoett in zijn bekende werk Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925):

…dat wil zeggen: iemand narijden, hem nauwlettend nagaan; scherp op zijn doen en laten toezien, achter de broek zitten; hem streng behandelen; eig. door middel van de stang (zuidndl. stanger), den metalen staaf, dien het paard in den bek heeft, en waaraan de kinketting bevestigd is, het dier bedwingen, het flink den teugel doen gevoelen;

Volgens onderwijzer en taalonderzoeker Kornelis ter Laan werd de uitdrukking vooral gebruikt om iemand “te dwingen tot behoorlijke plichtsvervulling”.

De variant “iemand op stang jagen” is nog relatief jong en wordt pas sinds 1950 in de Van Dale vermeld.

Overzicht van Historische uitdrukkingen, spreekwoorden
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼