Lijst van Romeinse keizers

Het Romeinse keizerschap ontstond in 27 v.Chr. toen Augustus, na de val van de Republiek, de eerste keizer werd. Gedurende ruim vier eeuwen regeerden de keizers over een uitgestrekt rijk, waarbij ze niet alleen als politieke en militaire leiders optraden, maar in de Romeinse wereld ook fungeerden als symbolen van stabiliteit en macht.

Op deze pagina presenteren we een chronologische lijst van alle Romeinse keizers, ingedeeld per dynastie of periode. Om het enigszins overzichtelijk te houden vermelden we niet alle tegenkeizers en focussen we dus op de officieel erkende keizers die een significante rol speelden in de geschiedenis van het Romeinse Rijk.

Julisch-Claudische dynastie

De Julisch-Claudische dynastie (27 v.Chr.–68 n.Chr.) was de eerste keizerlijke familie van Rome, gesticht door Augustus. Deze dynastie omvatte vijf keizers en eindigde toen keizer Nero zelfmoord pleegde.

Jaar van de Vier Keizers (68-69)

Het Jaar van de Vier Keizers (69) was een chaotische periode in het Romeinse Rijk waarin vier keizers elkaar in snel tempo opvolgden: Galba, Otho, Vitellius en Vespasianus. De machtsstrijd ontstond na de dood van keizer Nero, leidde tot burgeroorlogen en resulteerde uiteindelijk in de oprichting van de stabiele Flavische dynastie onder Vespasianus.

Flavische dynastie

De Flavische dynastie (69-96) werd gesticht door Vespasianus na het tumultueuze Jaar van de Vier Keizers. Onder zijn heerschappij en die van zijn zonen, Titus en Domitianus, herstelde het Romeinse Rijk zich van interne chaos en werden grote bouwprojecten uitgevoerd, waaronder het Colosseum.

Nerva-Antonijnse dynastie

De Nerva-Antonijnse dynastie (96-192) omvatte de periode van de “Vijf Goede Keizers” – Nerva, Trajanus, Hadrianus, Antoninus Pius en Marcus Aurelius – die bekend stonden om hun competente bestuur. Deze zogeheten adoptiekeizers hadden geen mannelijke opvolger en kozen hun opvolgers daarom op basis van verdienste, wat zorgde voor een periode van relatieve stabiliteit en economische welvaart.

Vijfkeizerjaar

Het Vijfkeizerjaar is de bekende aanduiding voor een chaotisch periode in de Romeinse geschiedenis waarin vijf keizers elkaar opvolgden. Deze machtsstrijd mondde uiteindelijk uit in de stichting van de Severische dynastie. De laatste twee keizers in dit overzicht waren zogeheten tegenkeizers.

Severische dynastie

De Severische dynastie werd gesticht door Septimius Severus, die na het Vijfkeizerjaar de macht greep. De dynastie bracht zowel militaire expansie als interne conflicten en eindigde in politieke instabiliteit, die leidde tot de crisis van de derde eeuw.

Crisis van de derde eeuw

De Crisis van de derde eeuw was een periode van ernstige instabiliteit in het Romeinse Rijk, gekenmerkt door politieke chaos, economische problemen en militaire dreigingen. Keizers volgden elkaar snel op, terwijl interne opstanden en aanvallen van buitenaf, zoals de Gotische en Perzische invallen, het rijk ernstig verzwakten.

Tetrarchie

In de Late Oudheid introduceerde keizer Diocletianus de Tetrarchie (293-313), een systeem waarbij het Romeinse Rijk werd bestuurd door vier heersers: twee augusti en twee caesares. Dit model, bedoeld om de bestuurlijke efficiëntie te vergroten, leidde tot overlappende regeringsjaren in keizerlijsten doordat meerdere keizers gelijktijdig over verschillende delen van het rijk regeerden.

Constantinische dynastie

De Constantinische dynastie werd gesticht door Constantijn de Grote, die het christendom legaliseerde en het Romeinse Rijk weer verenigde onder één heerser. De dynastie werd gekenmerkt door religieuze hervormingen en de vestiging van Constantinopel als nieuwe hoofdstad.

Valentiniaanse dynastie

De Valentiniaanse dynastie (364-392) werd gesticht door Valentinianus I, die samen met zijn broer Valens het Romeinse Rijk regeerde en bekendstond om zijn militaire verdiensten. De dynastie omvatte keizers zoals Gratianus en Valentinianus II en werd gekenmerkt door interne verdeeldheid, religieuze conflicten en de toenemende druk van externe bedreigingen zoals de Hunnen en Goten.

Theodosiaanse dynastie

De Theodosiaanse dynastie (379-455) werd gesticht door Theodosius I, die het Romeinse Rijk tijdelijk verenigde en het christendom tot staatsreligie verhief.

Einde Romeinse rijk

In de laatste fase van het Romeinse Rijk werden de keizers vaak marionetten van militaire leiders of politieke facties. Het West-Romeinse Rijk eindigde in 476 met de afzetting van Romulus Augustulus, terwijl het Oost-Romeinse Rijk, bekend als het Byzantijnse Rijk, onder keizers zoals Justinianus I zijn hoogtijdagen beleefde en nog bijna een millennium standhield tot 1453.