Listerine, vernoemd naar dokter Joseph Lister

Iedereen kent de blauwe en groene flessen mondwater van het merk Listerine. Lang niet iedereen weet echter dat de anti-bacteriële vloeistof vernoemd is naar een belangrijke negentiende-eeuwse chirurg. Zijn naam: Joseph Lister.

In de tijd van Joseph Lister stond de professionele chirurgie nog in de kinderschoenen. Operaties werden bij wijze van show vaak in theaters uitgevoerd, onder toeziend oog van een groot publiek. En het belang van de patiënt stond daarbij lang niet altijd voorop. Als de operaties maar snel en spectaculair uitgevoerd werden… In het Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde schreef P.G.F.C.M. Battistuzzi hierover in 2011:

“In de negentiende eeuw opereerden chirurgijns van naam in amfitheaters vol studenten en andere toeschouwers. Daarbij droegen ze hun dagelijkse kleding en gebruikten ze instrumenten waaraan de bloedresten van de vorige ingreep nog kleefden. Onder deze onhygiënische toestanden overleden uiteraard veel patiënten als gevolg van chirurgische behandelingen.”

Onderzoek

Joseph Lister vond dat dat anders moest. In de jaren zestig van de negentiende eeuw werkte de chirurg in een ziekenhuis in Glasgow, waar het ook niet erg hygiënisch aan toe ging. Veel patiënten liepen allerlei gevaarlijke infecties op. In de hoop hier iets aan te kunnen doen, besloot Lister wondinfecties nader te onderzoeken. Hij gebruikte vleermuizen om het ontstekingsproces en de stolling van bloed te onderzoeken. Dankzij de transparante vleugels van de vleermuizen, kon hij de processen relatief eenvoudig onder zijn microscoop bestuderen.

Mede dankzij publicaties van Louis Pasteur, die aangetoond had dat de lucht allerlei microben bevatte die gisting en rotting konden veroorzaken, en de Weense vrouwenarts Ignaz Semmelweis, die had aangetoond dat besmette handen kraamvrouwenkoorts konden overbrengen, kwam Lister tot de conclusie dat microben infecties in open wonden veroorzaakten.

Belangrijk voor de ontwikkeling van de geneeskunde was dat Lister hierna een middel vond om infecties mee tegen te gaan. Met een zogenaamde fenolverstuiver wist Lister de lucht rondom patiënten te steriliseren, zowel tijdens operatie’s als daarna. Deze behandeling was uiterst succesvol. Binnen een jaar waren er in het ziekenhuis van Lister nauwelijks nog patiënten die tijdens een operatie een gevaarlijke infectie opliepen.

Listerine

Joseph Lister was zelf niet direct betrokken bij de ontwikkeling van het mondwater Listerine. Dat het drankje er kwam is wel mede aan hem te danken. Naar verluidt liet de bedenker van Listerine, de Amerikaanse chemicus Joseph Lawrence, zich namelijk door de Britse chirurg inspireren. En hij vernoemde het mondwater dus ook naar de Engelsman.

Boek: Hoe Joseph Lister de geneeskunde voorgoed veranderde

Joseph Lister, Ignaz Semmelweis en steriel werken

Bronnen ▼