Merwedegijzelaars doen eindelijk hun verhaal

Honderden mannen van beide zijden van de Merwede, de benedenloop van de Waal, werden in 1944 weggevoerd tijdens een razzia. Na de oorlog werd er vrijwel nooit meer over gesproken. Totdat Anja van der Starre vijf jaar geleden op zoek ging naar de geschiedenis van haar vader. Samen met Gert Romijn maakte ze bovendien een dvd over de Merwedegijzelaars.

Van der Starre weet zelf wat voor gevolgen de Merwedegijzeling had. Op 16 mei 1944 werd haar vader samen met honderden andere jonge mannen bij een razzia opgepakt. Het was een vergelding voor de aanslag op een groep landwachters, enkele dagen eerder. De gijzelaars werden naar Kamp Amersfoort overgebracht en verbleven daar bijna twee maanden. Een deel van de gevangenen werd toen vrijgelaten. Een ander deel, waaronder Van der Starres vader, werd onder barre omstandigheden tewerkgesteld in een zoutmijn in Duitsland.

Het verhaal van de Merwedegijzelaars is relatief onbekend, in tegenstelling tot andere razzia’s. “Bij deze razzia kwamen vijfentwintig mannen om. Bij bijvoorbeeld de razzia in Putten kwamen er maar vijfentwintig mannen terug”, verduidelijkt Van der Starre het verschil. “Maar deze mannen kwamen gehandicapt terug. Ik heb mijn vader nooit gezond gekend.” Om die onbekendheid weg te nemen en ook om andere slachtoffers hun verhaal te laten doen, is Van der Starre al vijf jaar bezig met het ‘digitale monument’, www.merwedegijzelaars.nl.

Deze maand zijn ook een boek en dvd over de Merwedegijzelaars verschenen. Daarnaast is er een tentoonstelling in het Sliedrechts museum.

Onbekend verleden

Vorig jaar was er ook al een expositie over de Merwedegijzelaars. Die expositie maakte wat los. “Er werd nooit over deze geschiedenis gepraat. Pas nu leer ik veel meer kinderen kennen van gijzelaars. En dat is erg prettig”, vertelt Anja van der Starre. Hoewel het zoveel mannen overkwam waren de bewoners van Sliedrecht, Giessendam, Hardinxveld, Sleeuwijk, Werkendam en de Biesbosch niet scheutig met verhalen. “Je hebt het overleefd, dus je moet niet zeuren”, dat motto was volgens Van der Starre de reden dat de mannen nooit over hun trauma’s praatten. “Tijdens die expositie kwamen buren elkaar tegen, die niet van elkaar wisten dat ze kinderen waren van gijzelaars. En ik heb mensen gesproken wiens vrouw niet eens wist wat ze was overkomen. Die praatten er voor het eerst over”, vertelt Van der Starre.

Van der Starres vader kwam na de oorlog uit Duitsland terug met tuberculose. Omdat er toen niet bekend was hoe dat werd behandeld lag hij jarenlang voor een open raam, om dat dit genezend zou werken. Pas in de vijftiger jaren werd hij beter en begon zijn ‘leven na de oorlog’ pas.

Door het bekender worden van de geschiedenis ontmoette Van der Starre ook filmer Gert Romijn wiens vader ook gegijzeld werd. Romijn filmde voor een speciale dvd de tentoonstelling over de Merwedegijzelaars en legde ook verschillende gesprekken vast die Van der Starre voerde met gijzelaars. Aan het woord komen verschillende overlevenden die openhartig vertellen over de gebeurtenissen.

Op de dvd en in het boekje Merwedegijzelaars, slachtoffers van de razzia van 16 mei 1944 zijn meer verhalen te lezen en te zien over de Merwedegijzelaars.

Boek: De Oorlog – Ad van Liempt