Molukse volksverhalen zijn eeuwenlang mondeling overgeleverd, maar veel dreigen verloren te gaan. In De stinkende durian en de slang bundelen Ezli Suitela en Vadim Dijkshoorn verhalen die rechtstreeks bij de oorspronkelijke vertellers op de Molukken zijn vastgelegd. Dit boek brengt niet alleen mythische vertellingen en oorsprongsverhalen samen, maar laat ook zien hoe deze verhalen diep verankerd zijn in het landschap en de culturele identiteit van de Molukse gemeenschap.
De boeiende bundel Molukse volksverhalen is samengesteld door Ezli Suitela en Vadim Dijkshoorn. Gedurende een half jaar trokken zij door de Molukken om mondeling overgeleverde vertellingen vast te leggen. Dit resulteerde in een zeldzame verzameling verhalen die een diepgaande blik biedt op het rijke erfgoed van de eilanden.
De stinkende durian en de slang onderscheidt zich door een antropologische en documenterende aanpak. De auteurs duiken diep in lokale gemeenschappen, waarbij zij vertellers rechtstreeks bezoeken en hun verhalen authentiek weergeven. De bundel biedt verhalen van verschillende eilanden, waaronder Seram, Buru, Kei en Ambon Lease, en geeft daarmee een geografisch gespreide blik op de Molukse verteltraditie.
Verankerd in het landschap
De kracht van de bundel zit in de levendige vertelstijl en de bijzondere aandacht voor de context waarin deze volksverhalen zijn ontstaan en doorgegeven. Suitela en Dijkshoorn bezochten afgelegen dorpen en gewijde plekken omdat deze locaties vaak een cruciale rol spelen in de Molukse orale traditie. Hier worden verhalen al generaties lang doorgegeven, vaak verbonden aan spirituele en rituele praktijken.
Een treffend voorbeeld van de nauwe verwevenheid tussen het landschap en de verhalen is het relaas over Nen Te Idar: ‘Kijk, hier is het,’ zegt een oom. […] ‘Dit is de voetafdruk van Nen Te Idar.’ Dit verhaal toont hoe de Molukse verteltraditie niet alleen draait om mondelinge overlevering, maar ook verankerd is in het landschap zelf. De voetafdruk, een tastbare herinnering aan het mythische verleden, maakt deel uit van een bredere manier waarop de gemeenschap betekenis geeft aan de natuur en de geschiedenis. De ramp die Nen Te Idar’s verhaal beschrijft, waarbij de aarde openscheurde en een dorp werd verzwolgen, resoneert met andere Molukse vertellingen waarin natuurlijke fenomenen worden verklaard door mythologie. Hierdoor dienen deze verhalen niet alleen als historische herinnering, maar versterken ze ook het gemeenschapsgevoel en de culturele identiteit.
Zeggingskracht
De verhalen variëren van mythische oorsprongslegenden tot verklaringen van natuurverschijnselen, zoals het wonderlijke ontstaan van de durianboom en de betekenis van de slang als symbool van wijsheid en gevaar. Daarnaast behandelt de bundel thema’s als spiritualiteit en geloof, en hoe deze door koloniale invloeden zijn veranderd. Zoals een passage treffend illustreert:
Het zijn rituelen die hier generaties geleden door de Nederlanders zijn gebracht, en ze gingen gepaard met een nieuw geloof. Een geloof dat Ambonezen samenbrengt, maar dat ook ten koste ging van het oorspronkelijke, eigen geloof. En daarmee misschien ook van hun vertellingen.
Ook bevat de bundel verhalen over bovennatuurlijke wezens en morele lessen, die nog steeds relevant zijn binnen de hedendaagse Molukse cultuur. De manier waarop dagelijkse ervaringen, natuurkrachten en historische ontwikkelingen samenkomen in de verhalen, illustreert hoe de Molukse gemeenschap haar wereldbeeld door middel van vertellingen blijft overdragen. Dit besef wordt versterkt door de constatering van de auteurs:
Onder de Molukkers in Nederland blijken de verhalen helaas al grotendeels in de vergetelheid te zijn geraakt, in tegenstelling tot de kennis over andere aspecten van de Molukse cultuur, zoals haar keuken, taal, dans, liederen en klederdracht.
Juist daarom was het van belang deze verhalen bij de bron te verzamelen, zodat de orale traditie niet verdwijnt met de laatste generaties die deze nog beheersen.
De verhalen zijn niet slechts een documentatie van een rijke vertelcultuur, maar worden met een beeldende en verhalende stijl tot leven gebracht. De auteurs nemen de lezer mee in hun ontmoetingen met vertellers, waarbij dialogen, observaties en persoonlijke reflecties de verhalen extra gelaagdheid geven. De poëtische cadans van sommige passages, zoals de beschrijvingen van de onzichtbaren, maakt voelbaar hoe deze verhalen eeuwenlang mondeling zijn doorgegeven.
Eerdere publicaties
Tussen mensen en geesten put uit diverse historische bronnen en legt mondeling overgeleverde verhalen vast binnen de gemeenschap.
Met deze bundel wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan het Molukse erfgoed. De verhalen in De stinkende durian en de slang versterken het besef van de rijkdom en diversiteit van de Molukse vertelcultuur. Het boek vormt, samen met De boom vol schatten en Tussen mensen en geesten, een verrijking voor iedereen die zich verder wil verdiepen in Molukse volksverhalen en de culturele dynamiek waarin ze worden doorgegeven.
