Orde van de Kousenband – Ridderorde van het Verenigd Koninkrijk

De Orde van de Kousenband, in het Engels The Most Noble Order of the Garter, is de hoogste ridderorde van het Verenigd Koninkrijk en een van de oudste Europese ridderorden. De orde werd in 1348 ingesteld door koning Eduard III van Engeland.

Volgens de overlevering leidde een gebeurtenis aan het hof tot de oprichting van de beroemde orde. Tijdens een bal zou de danspartner van de koning Eduard III, de gravin van Salisbury, een kousenband verloren zijn, waarna de koning deze oppakte en om haar gerust te stellen aan zijn eigen been vast bond. De koning zou daarbij gezegd hebben:

“Honi soit qui mal y pense.” (‘Schande over diegene die er kwaad van denkt’)

Dit is nog altijd het motto van de ridderorde. De koningen van Engeland, tegenwoordig het Verenigd Koninkrijk, zijn de soevereinen van de Orde. Aanvankelijk was het de bedoeling dat driehonderd ervaren ridders lid zouden worden van de Orde. Daarvan kwam het echter niet. Barbara Tuchman in haar boek De waanzinnige veertiende eeuw:

“Toen de orde formeel werd bevestigd, was deze gereduceerd tot een exclusieve kring van zesentwintig ridders met Sint-Joris als beschermheilige en blauw met goud als de kleuren van hun officiële gewaad.”

Steun

In de statuten werd vermeld dat de Orde zuiver hoofs en wereldlijk zou zijn en geen religieuze doelen nastreefde. Een belangrijke bepaling van de Orde was vroeger dat leden het rijk van de koning zonder diens toestemming nooit mochten verlaten. Koning Eduard III wilde met de ridderorde de machtige adel aan zich binden. Hij verzekerde zich ook van militaire steun. Wie lid was van de Orde mocht het slagveld nooit op eigen houtje verlaten.

Het groot ceremonieel uniform van de Orde bestaat uit een gouden halsketen met juweel, een fluwelen mantel met sleep, voor de mannen een wambuis met pofbroek en een hoofddeksel met struisvogelveren. Het belangrijkste symbool is de blauwfluwelen kousenband, met daarop de spreuk Honi soit qui mal y pense. Ridders van de Orde van de Kousenband krijgen in St George’s Chapel in Windsor een eigen stall of zetel in het koor, met daarboven hun standaard en wapenschild. Na het overlijden van een lid van de ridderorde, wordt diens standaard plechtig weggehaald.

Leden

De Orde van de Kousenband kent vier verschillende soorten leden:

• Members ex officio (regerende vorst en de Prince of Wales)
• Royal Knights (leden uit de koninklijke familie)
• Stranger Knights and Ladies (buitenlandse vorsten en vorstinnen, ook wel Extra Knights and Ladies)
• Knights and Ladies Companion

Naast prins Charles en koningin Elizabeth heeft de ridderorde maximaal vierentwintig leden. Leden blijven in principe tot hun dood lid. In uitzonderlijke gevallen kunnen leden uit de Orde worden gezet. Dit gebeurde bijvoorbeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Japanse keizer Hirohito werd toen uit de Orde gezet wegens misdragingen tegen de Britse kroon. In 1971 werd hij opnieuw toegelaten. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden onder meer de Duitse keizer Wilhelm II en de Hertog van Saksen-Coburg Gotha uit de orde verbannen.

Naast ridders telt de orde ook nog zes officieren: de Prelate, de Chancellor, de Register, de Garter Principal King of Arms, de Usher en de Secretary.

In de negentiende eeuw had het Britse kabinet enige tijd de bevoegdheid om ridders voor te dragen. Sinds 1946 is het benoemen van ridders weer het voorrecht van de Kroon.

Oranje en de Orde van de Kousenband

In 2018 werd koning Willem-Alexander tijdens een staatsbezoek door koningin Elizabeth benoemd tot ridder in de Orde van de Kousenband. Hij was de dertiende Oranje die de hoge onderscheiding ooit ontving. In 1612 was prins Maurits, de zoon van Willem van Oranje, de eerste ridder in de orde. Koningin Beatrix werd in 1989 toegelaten.

Tijdens de installatie van nieuwe leden komen alle leden bijeen in ceremonieel uniform. De leden lopen gezamenlijk naar St. George’s Chapel bij Windsor Castle. Daar bindt de monarch de kousenband om het been van het nieuwe lid. Koningin Elizabeth laat dit de laatste tijd, vanwege haar hoge ouderdom, door een page doen.

Orde van de Ster

Enkele jaren na de oprichting van de Orde van de Kousenband richtte koning Jan II van Frankrijk ook een ridderorde op: de Orde van de Ster. Deze moest wedijveren met de Engelse orde. De Franse koning wilde dat zijn ridderorde een grote groep zou omvatten en stelde deze daarom open voor vijfhonderd leden.

En bekendere ridderorde is de Orde van het Gulden Vlies. Deze werd in 1430 opgericht door Filips de Goede, de hertog van Bourgondië, en bestaat ook nog altijd.

Bijeenkomst van de Orde van de Kousenband in 2014

Bronnen ▼