Tijdens een archeologische opgraving op een bedrijventerrein in Haps (Noord-Brabant) is een crematiegraf van ongeveer 10.000 jaar oud ontdekt. Het zou daarmee gaan om het oudste ooit in Nederland gevonden graf.
De ontdekking werd al in 2017 gedaan tijdens een grootschalige archeologische opgraving waarbij men op zoek was naar een nederzetting uit de bronstijd. Het was de onderzoekers gelijk duidelijk dat het om een bijzonder graf ging, maar hoe oud het precies was wist men nog niet. Tijdens de uitwerking van het onderzoek bleek uit C14-datering van houtskool en gecremeerd bot dat het om het tot nu toe oudste bekende graf gaat. Het crematiegraf zou tussen 7.655 en 7.582 voor Christus zijn gemaakt. Het is daarmee net wat ouder dan twee graven die in 2011 in de Beverwaard bij Rotterdam zijn gevonden. Die graven waren ongeveer 9.000 jaar oud.
Snijtand
Het crematiegraf in Haps bestaat uit een kleine kuil met een doorsnede van ongeveer vijftig centimeter. In het graf is een jager-verzamelaar gecremeerd die tenminste negen jaar oud was. De onderzoekers concluderen dat uit het feit dat vlakbij een deel van een snijtand is gevonden. Dergelijke tanden breken normaliter pas op negenjarige leeftijd door. Het geslacht was niet meer vast te stellen. Wel duidelijk is dat de overledene als jager-verzamelaar in de midden steentijd leefde. Archeoloog Tom Hos:
“Tijdens de opgravingen zijn meer sporen van deze mensen gevonden. Zo zijn er een aantal kuilhaarden aangetroffen. De verkoolde resten in deze kuilhaarden laten zien dat dennentakken als brandstof zijn gebruikt. Verkoolde schilletjes van hazelnoten geven aan dat deze geroosterd en gegeten zijn.”
Bij het crematiegraf zijn 125 stukjes van hazelnootschillen aangetroffen. Hieruit leiden de onderzoekers af dat ze doelbewust werden meegegeven aan de overledene. De archeologen vermoeden verder dat in het graf een compleet lichaam is gecremeerd, aangezien er resten zijn gevonden van verschillende skeletonderdelen, zoals fragmenten van de schedel, pijpbeenderen en de ruggenwervel.
Rolsteenhamer
Tijdens de opgravingen zijn verder duizenden fragmenten vuursteen uit de vroege steentijd aangetroffen, waaronder ook werktuigen als pijlpunten en schrabbers. Bijzonder was ook de vondst van een zogeheten rolsteenhamer, een ronde steen waarin in het midden holte werd gemaakt waar een stok doorheen kon worden gestoken.
Crematiegraven uit het vroeg- of midden-mesolithicum zijn in Nederland vrij zeldzaam. Naast de ontdekkingen in Haps en Rotterdam-Beverwijk, zijn alleen in Oisterwijk en Dalfsen nog dergelijke vondsten gedaan. In totaal gaat het om zeven graven.
Gevarieerd landschap
In de regio rond Haps zijn vaker vondsten uit de vroege steentijd gedaan. Volgens Hos is dit te verklaren doordat er een gevarieerd landschap aanwezig is. De archeoloog:
“Dit landschap bestond uit vele vennetjes en stroompjes afgewisseld met hoger gelegen dichter begroeide plaatsen. Voor jagers en verzamelaars uit de midden steentijd is dit een uitstekende plek geweest, omdat er veel verschillende planten en dieren dicht bij elkaar waren.”
De resten van het graf bij Haps worden na afronding van het onderzoek overgebracht naar het Museum Ceuclum in Cuijk, waar ze binnenkort worden tentoongesteld.
Meer prehistorie
