Palamedes – De ontmaskeraar van Odysseus

Palamedes is een figuur uit de Griekse mythologie. Hij was een van de Griekse aanvoerders tijdens de Trojaanse Oorlog. Door een wraakactie van Odysseus werd hij vanwege verraad ter dood gebracht.

Palamedes was de zoon van Nauplius, de koning van Evia (Euboea) en Clymene, de kleindochter van koning Minos. Hij speelt een belangrijke rol in legendes over de belegering van Troje, maar wordt niet genoemd door Homerus, de auteur van de Ilias en de Odyssee.

Volgens een zo’n legende zorgde Palamedes ervoor dat ook de held Odysseus naar Troje afreisde om deel te nemen aan de Trojaanse oorlog. Deze strijd barstte los nadat de Trojaanse held Paris de vrouw van de Spartaanse koning Menelaus had geschaakt. Odysseus had eerder zelf ook een oogje had gehad op deze Helena. En hij was niet de enige geweest. Omdat de vijandigheid tussen de verschillende huwelijkskandidaten groot was, adviseerde Odysseus koning Menelaus, die de hand van Helena uiteindelijk dus won, om al die mannen die ooit om de hand van zijn vrouw hadden gestreden te laten zweren dat ze hem te hulp zouden schieten als hij vanwege Helena ooit in de problemen kwam. Toen die gelegenheid zich voordeed, had Odysseus zelf echter weinig zin om naar Troje af te reizen. Hoewel hij zelf ook de gelofte had afgelegd om Menelaus te hulp te schieten, bleef hij liever thuis bij zijn vrouw Penelope en zoontje Telemachus.

Een mislukte list

Koning Menelaus was echter vastbesloten ook Odysseus aan zijn belofte te houden. Toen hij met een gezantschap waar ook Palamedes onderdeel van uitmaakte, op Ithaka arriveerde om Odysseus op te halen, troffen ze hem echter in verwarde toestand aan. Odysseus veinsde krankzinnigheid in de hoop zo niet mee te hoeven naar Troje. Met een raar hoofddeksel op spande hij een paard en een os voor een ploeg en begon vervolgens het strand te ploegen. Onderwijl zaaide hij zout op het omgewoelde zand. Palamedes geloofde niet dat Odysseus écht krankzinnig was geworden. Om de koning van Ithaka te testen legde hij het kind Telemachos voor de ploeg. Als bij toverslag was Odysseus ineens weer helder. Voorzichtig kalmeerde hij de dieren voor de ploeg om er zeker van te zijn dat zijn zoon niet werd overreden. Daarmee was het spel voor Odysseus uit. Korte tijd later reisde hij af naar Troje. Zijn vrouw en kind zou hij pas vele jaren later terugzien.

Wraak

In Troje nam Odyseus nog wel wraak op Palamedes. Hij liet een brief met geld in de tent van zijn plaaggeest verstoppen waarvan beweerd werd dat hij afkomstig was van de Trojaanse koning Priamus. Daarmee wekte hij de suggestie dat Palamedes zich schuldig maakte aan verraad. Deze sluwe list deed zijn werk als gepland. Palamedes werd na ontdekking van de brief veroordeeld en kort hierna door de Grieken gestenigd. Palamedes’ vader Nauplius nam op zijn beurt ook weer wraak, onder meer door de woningen van de afwezige Griekse strijders te bezoeken en hun vrouwen aan te zetten tot overspel.

Bronnen ▼