In de vloer van de Burgerzaal, in het hart van het Koninklijk Paleis Amsterdam, zijn drie grote vloerkaarten te vinden. Ze zijn een essentieel onderdeel van het concept van architect Jacob van Campen voor dit gebouw, het voormalige stadhuis van Amsterdam. Recent onderzoek heeft aangetoond dat een van de kaarten er in de zeventiende eeuw heel anders uit zag.
De kaarten in het Paleis zijn de allergrootste kaarten ooit gemaakt. Niet toevallig, want Amsterdam had, als belangrijkste centrum voor cartografie, een naam hoog te houden. In de directe omgeving van het stadhuis werkten verschillende vooraanstaande kaartenmakers. De drie ronde mozaïeken in het Paleis op de Dam hebben elk een diameter van 624 centimeter en laten het oostelijk en westelijk halfrond van de wereld en de sterrenhemel zien.
Hemelplein
Voor de tentoonstelling Het Universum van Amsterdam zijn de kaarten recent uitvoerig onderzocht. Tijdens dit onderzoek werd duidelijk dat de sterrenhemelkaart er in de zeventiende eeuw compleet anders uitzag. Op het marmer waren oorspronkelijk lijntekeningen van sterrenbeelden geschilderd. Alle geschilderde lijnen zijn in de loop der tijd echter weggesleten.
In de zeventiende eeuw werden sterrenbeelden als figuren ingetekend op hemelkaarten. De figuren op een sterrenkaart van Willem Blaeu uit 1628 dienden als voorbeeld voor de marmeren hemelkaart in het Koninklijk Paleis. Ze werden als lijntekeningen op het marmer geschilderd, maar zijn lang geleden weggesleten. Sommige delen van die figuren – uitgevoerd in glanzend metaal – zijn nog wel te zien, zoals de poten en scharen van de Kreeft. De kaart oogt vandaag de dag wat minimalistisch, maar toonde vroeger dus een wirwar van mythologische helden en heldinnen, dieren en objecten.
( Staatsbibliothek zu Berlin, Berlijn – © Koninklijk Paleis Amsterdam)
Tentoonstelling
In de tentoonstelling Het Universum van Amsterdam wordt het verhaal van de vloerkaarten in de Burgerzaal verteld. Daarnaast zijn er verschillende Amsterdamse kaarten en atlassen uit de zeventiende en achttiende eeuw te bewonderen. Een van de topstukken van de tentoonstelling is een bruikleen van de Staatsbibliothek zu Berlin: Atlas van de Grote Keurvorst van Brandenburg. Deze reuzenatlas weegt 125 kilo en heeft geopend een afmeting van 170 bij 220 centimeter. Hij is waarschijnlijk in Amsterdam gemaakt door Joan Blaeu.
Daarnaast wordt het Blaeukabinet, een collectiestuk uit het Allard Pierson, getoond. Dit kabinet is een fraaie, zeventiende-eeuwse pronkkast in de zogenaamde ‘kwabstijl’. Deze pronkkasten werden speciaal gemaakt voor de spectaculaire Atlas maior van Joan Blaeu.
Boek bij de tentoonstelling: Universum van Amsterdam – Schatten uit de Gouden Eeuw van de cartografie
Ook interessant: Prettig verdwalen op 100 kaarten
