Televisiepionier Paul Nipkow en de Nipkowschijf

De Duitse ingenieur Paul Nipkow wordt vaak gezien als de grondlegger van de televisie. Dit vanwege de in 1884 door hem ontwikkelde Nipkow-schijf die een mechanisch televisiesysteem mogelijk maakte. Verschillende televisiepioniers maakten gebruik van de schijf voor opname en weergave van beelden.

Paul Julius Gottlieb Nipkow werd op 22 augustus 1860 geboren in Lauenburg, een plaats die tegenwoordig onder de naam Lębork onderdeel uitmaakt van Polen. Rond zijn twintigste begon Nipkow aan een opleiding natuurkunde aan de universiteit van Berlijn. In deze periode kreeg de jonge Duitser het idee om beelden om te zetten in elektrische signalen. Hij ontwikkelde hiervoor een roterende platte schijf met een spiraal van kleine gaatjes. Als de schijf draaide kon hier via de bewegende gaatjes licht doorheen geprojecteerd worden. Met behulp van selenium-cellen kon dat licht vervolgens omgezet worden in een elektrisch signaal. In zijn boek 1001 Uitvindingen legt Jack Challoner uit welke mogelijkheid dit principe bood:

“Als er door een gaatje licht op een seleniumcel valt, reageert het selenium. Een elektrisch signaal dat wordt opgewekt door stroom door de cel te voeren, kan via een draad een elders opgestelde lamp doen branden. Als voor die lamp een tweede schijf wordt geplaatst die synchroon draait met de eerste, treffen de lichtsignalen precies de gaatjes in de tweede schijf en ontstaat een kopie van het oorspronkelijke beeld.”

Wanneer dit signaal snel genoeg werd verzonden, versmolten de verschillende beelden voor de kijker vervolgens tot één beeld.

De roterende schijf kwam uiteindelijk bekend te staan als de Nipkow-schijf. Zelf sprak de uitvinder overigens van een ‘elektrische telescoop’. In 1885 ontving Nipkow patent op zijn uitvinding.

De oudste Nederlandse televisieprijs draagt tegenwoordig nog de naam van de uitvinder. De Zilveren Nipkowschijf wordt sinds 1961 jaarlijks toegekend aan het beste televisieprogramma of de beste programmamaker van het jaar. De jury van de prijs wordt gevormd door mediajournalisten en -critici.

Bronnen ▼