In de zomer van 1992, toen journalist en cultuursocioloog Katja Kreukels op het punt stond te beginnen met haar studie journalistiek, onthulde haar vader haar een geheim. Hij was priester geweest. Aanvankelijk dacht ze dat hij een grap maakte. Later leverden kleine zwart-witfoto’s het onomstotelijke bewijs van het priesterschap van haar vader. De vervreemding die Katja Kreukels aanvankelijk voelde bij het aanhoren van het religieuze levensverhaal van haar vader sloeg langzamerhand om in nieuwsgierigheid. Nu, 27 jaar later, ligt er het boek Mijn vader was priester waarin Kreukels vol toewijding het leven van haar vader beschrijft.
Fascinatie voor het onbekende
In haar boek klinkt de fascinatie voor het religieuze verleden door, waardoor het boek heel prettig leest. Vol liefde zet Kreukels haar ontmoetingen met katholieken in heden en verleden op papier. In prachtige taal schildert ze haar vaders weg tot het priesterschap, de betekenis van zijn priesterroeping voor hemzelf en zijn familie én de toenemende twijfel over diezelfde roeping. Ze is niet meewarig of rancuneus richting het katholieke leven. Veeleer hanteert Kreukels een open schrijfstijl. Zowel positieve als negatieve aspecten van het geloofsleven komen aan de orde. Het maakt het boek tot een oprechte poging om vanuit een persoonlijk perspectief het toenmalige religieuze denken te doorgronden.
Dat deze zoektocht bovendien van groot belang is, maakt Kreukels in haar boek ook duidelijk. Haar persoonlijke zoektocht plaatste haar middenin een katholieke wereld die voor de gelovigen binnen deze wereld van grote betekenis was. Dit is een wereld die amper nog bestaat. Aan ieder ritueel kleven verhalen, maar het aantal mensen dat deze verhalen kent daalt gestaag. Veel Nederlanders doen alsof Nederland altijd seculier is geweest, terwijl slechts 50 jaar geleden de overgrote meerderheid van Nederland lid van een kerk was. Dit plaatst Kreukels voor de belangrijke vraag:
“Wie spréékt nog de taal van deze oude paters? En waar gaat hun kennis heen als ze er niet meer zijn?”
Een katholiek leven
Het boek volgt chronologisch het leven van Joseph Maria Antonius Kreukels, geplaatst in de bredere religiehistorische context. Het verhaal begint bij zijn diepgelovige ouders, Joseph Kreukels en Keetje van Wersch, die elkaar in 1932 ontmoetten op bedevaart in de Franse bedevaartplaats Lourdes. Joseph was in 1922 aan de priesteropleiding begonnen, maar moest deze in 1928 om lichamelijke redenen afbreken. In 1937 trouwde hij met Keetje en op 22 mei 1938 werd hun zoon Jo geboren. Ondanks het feit dat Keetje hoogzwanger was, woonde ze op de dag van de geboorte van haar zoon nog de plechtige wijding van het Leender Kapelke bovenop een heuvel in het Limburgse landschap bij: een treffende illustratie van haar grote toewijding aan het katholieke geloof.
Jo groeide op in een beschermd religieus milieu, bestaande uit katholiek gezin, school en kerk. Zijn opvoeding stond in het teken van het rooms-katholicisme. Als jongen speelde hij liever priestertje dan krijgertje. Hij diende als misdienaar de pastoor in de heilige Petrus en Pauluskerk van Schaesberg. Vanaf 1950 begon de twaalfjarige Jo aan zijn priesteropleiding, zijn vorming tot ‘soldaat van God’. Na een vijftienjarige periode van opleiding en vorming, een periode ook van oefening in gehoorzaamheid en nederigheid, werd Jo tot priester gewijd. Die priesterwijding vond plaats in 1965. Enkele weken later droeg hij ook in Brunssum, de woonplaats van zijn ouders, een heilige mis op. Na deze mis volgden de huldiging, receptie en diner in zijn ouderlijk huis. Op de versierde voorgevel van zijn ouderlijk huis prijkten de woorden ‘Priester in eeuwigheid’.
Knagend onbehagen
De jonge pater Kreukels begon zijn kerkelijke loopbaan niet in een parochie in Nederland. In het laatste jaar van zijn studie werd hem de vraag voorgelegd om te vertrekken naar het noordelijke missiegebied van IJsland, waar vanaf rond 1900 een nieuwe missie was opgebouwd. Vol enthousiasme kwam pater Kreukels dan ook aan in het lutherse IJsland, waar het katholicisme een zeer kleine minderheid vormde.
“Bezat hij voldoende religieuze bevlogenheid om een leven lang de apostel van Jezus te zijn?”
Zijn twijfel groeide, mede onder invloed van de vernieuwingsbeweging die zich tijdens en na het Tweede Vaticaanse Concilie in de Rooms-Katholieke Kerk voordeed. Tussen 1961 en 1970 zouden in Nederland 1026 geestelijken hun ambt verlaten. Joep Kreukels werd één van hen, in 1969 trad hij terug uit zijn ambt als priester. Maar zijn geloof bleef hij trouw en hij voelde zich nog steeds verbonden met God. Maar priester in eeuwigheid kon hij niet meer zijn.
Boek: Mijn vader was priester – Katja Kreukels
Bekijk dit boek bij:
