Dit jaar (2013) is het precies veertig jaar geleden dat het dorpje Ruigoord, vlakbij Amsterdam door een groep kunstenaars werd gekraakt en werd omgetoverd tot kunstenaarskolonie. Inmiddels mag er in het dorp niet meer gewoond worden maar de oude vrijhaven is nog steeds een plek van alternatieve kunst, cultuur en verdovende middelen.
Begin jaren zeventig dreigt het gehucht Ruigoord in zijn geheel opgeslokt te worden door de Amsterdamse haven. Het dorp dat op zijn hoogtepunt tweehonderd inwoners had, krijgt een nieuw bestemmingsplan, namelijk die van petrochemische industrie.
Een paar bewoners van het dorp, waaronder de pastoor, verzetten zich tegen de plannen om het dorp af te breken. In 1972 worden zij in hun strijd geholpen door een groep Amsterdamse kunstenaars onder leiding van dichter Hans Plomp en schrijver Gerben Helllinga. Zij zien in het groene gehucht een mooie locatie voor Amsterdamse kunstenaars om zich even terug te trekken. Eind juli 1973 overhandigt de pastoor de sleutels van de kerk aan de kunstenaars in de hoop dat zij de slopershamers kunnen tegenhouden. De kunstenaars, ex-provo’s en leraren trekken in de kerk en de lege huizen in het dorp.
Vanwege de oliecrisis worden de uitbreidingsplannen van de Amsterdamse haven voorlopig op de lange baan geschoven. Ruigoord wordt een kunstenaarskolonie, bol van culturele evenementen en de thuishaven van het artistieke Amsterdamse Ballon Gezelschap. Dit extravagante gezelschap reist onder meer met het passagiersbusje, de ‘luchtbus’, de wereld over.
Vrijhaven
Ruigoord wordt een ‘vrijhaven’ waar volop gebruik wordt gemaakt van verdovende middelen. Eén van Nederlands bekendste ‘gebruikers’, Simon Vinkenoog, was een graag geziene gast in Ruigoord. Protestzanger Armand trouwt in het kunstenaarsdorp.
In 1984 wil de gemeente Haarlemmerliede, waar het dorp onder valt het bestemmingsplan wijzigen en Ruigoord aanwijzen als groenzone. Dit bestemmingsplan wordt niet goedgekeurd. In 1991 wordt het gebied bestemd als gemengd industrie- en haventerrein met veel groen. Na een jarenlange strijd wordt Ruigoord in 1997 onderdeel van de gemeente Amsterdam. Die blazen de oude plannen voor de Afrikahaven nieuw leven in.
Protesten
De bewoners van Ruigoord procederen tot aan het Europees Gerechtshof tegen de plannen terwijl de graafmachines alvast beginnen. Op 16 juli 1997 wordt de actiegroep GroenFront! opgericht. Bomen worden bezet met boomhutten en actievoerders laten zich vastzetten aan betonnen palen om ontruimingen te voorkomen. Ook wordt het kantoor van het havenbedrijf bezet. Uiteindelijk worden er ongeveer achthonderd ME’ers ingezet voor tachtig activisten.
Hoewel aanvankelijk heel Ruigoord zou moeten wijken voor de uitbreidingsplannen van de haven wordt in 2000 besloten dat een deel van het dorp blijft bestaan, maar dat er geen mensen meer mogen wonen. Sindsdien is Ruigoord vooral een plek met veel galeries en worden er verschillende alternatieve en culture activiteiten georganiseerd, waarvan het festival Landjuweel de bekendste is.
Deze zomer worden er op het voormalig eiland verschillende activiteiten en festivals gehouden om het veertigjarig bestaan te vieren. De Ruigoorders hopen dat de plek nog lang blijft bestaan. Zoals oprichter Hans Plomp onlangs in een interview met AT5 samenvatte: “Een stad als Amsterdam heeft een plek nodig waar de ‘scharrelmens’ kan bestaan. Met vrije uitloop.”
Boek: Vrijhaven Ruigoord
