De Schoolwet van 1806 was de eerste onderwijswet waarin klassikaal onderwijs voor het openbaar lager onderwijs werd vastgelegd. Ook de financiering van scholen en de regel dat leraren examens moesten afleggen om onderwijsbevoegd te zijn werd vastgelegd in deze wet.
De onderwijswet werd geschreven door voormalig pastoor en onderwijsinspecteur Adriaan van den Ende en theoloog en onderwijsminister Johannes van Palm. Centraal in de wet stonden zaken als:
- De verplichting voor leraren om klassikaal les te geven (hoofdelijk onderwijs werd verboden)
- Doelstelling werd om maatschappelijke en christelijke deugden te onderwijzen
- Leraren moesten examens afleggen voordat zij bevoegd waren om les te geven
- Ouders werden verplicht om schoolgeld te betalen.
- Een landelijke inspectie hield toezicht op de schoolregels
Hoewel dus wel in ‘christelijke deugden’ werd onderwezen, was het onderwijs in principe openbaar. Godsdienstonderwijs moesten de kerken zelf maar geven. Door de wet werd de overheid er verantwoordelijk voor dat er voldoende scholen waren. Ook financierde de overheid (deels) het onderwijs.
Schoolstrijd
Gaandeweg de negentiende eeuw kwam er steeds meer kritiek op de wet. Onder meer vanwege verschillende kerk-afscheidingen werd de roep om een ‘eigen’ school steeds breder. Zo wilden bijvoorbeeld de katholieken in het zuiden geen protestantse docenten. Door deze zogenoemde schoolstrijd, werd in de grondwet van 1848 de vrijheid van onderwijs vastgelegd, die in 1857 resulteerde in een nieuwe schoolwet, waarin ook scholen op religieuze basis mochten worden opgericht: het bijzonder onderwijs. De schoolstrijd leidde uiteindelijk in 1917 tot de financiële gelijkstelling van openbare en bijzondere scholen.
Joodse scholen werden uitgezonderd van de Schoolwet, zij mochten wel hun eigen scholen oprichten, omdat immers niet kon worden verwacht dat zij ‘christelijke deugden’ onderwezen.
De wet werd na vijftig jaar vervangen door de Onderwijswet van 1857.
Ook interessant: Twee eeuwen onderwijsvrijheid
Handig: Tekst Schoolwet van 1806 (Wet voor het Lager Schoolwezen en Onderwijs)
Boek: Een geschiedenis van het onderwijs in Nederland
