Topstuk van Maarten van Heemskerck bestond oorspronkelijk uit twee schilderijen

Het beroemde meesterwerk De heilige Lucas schildert de Madonna (1532) van Maarten van Heemskerck, een vooraanstaande zestiende-eeuwse schilder uit de noordelijke Nederlanden, bestond oorspronkelijk uit twee aparte schilderijen. Pas na de Beeldenstorm en de dood van de kunstenaar in 1574 werden deze twee panelen samengevoegd tot één geheel.

Dit blijkt uit onderzoek naar het schilderij, in aanloop naar een overzichtstentoonstelling die komend najaar in drie Haarlemse musea is te zien. De twee delen zijn volgens kenners eind zestiende eeuw met een tussenstuk aan elkaar verbonden. Ook blijkt de achtergrond van het schilderij in de zeventiende eeuw te zijn overschilderd.

Voor de restauratoren was het een flinke technische uitdaging om de zeventiende-eeuwse overschildering van de zestiende-eeuwse verflaag weg te halen. Nu de overschildering verwijderd is, zijn de oorspronkelijke kleuren weer te zien, die het werk volgens kunstkenners veel meer diepte en ruimtelijkheid geven en het daardoor “nog spannender” maken.

De restauratie geeft verder meer inzicht in de atelierpraktijk van de kunstenaar en laat zien hoe vernieuwend hij te werk ging. Het schilderij zal voor het eerst sinds vier eeuwen in twee delen te zien zijn in de tentoonstelling Maarten van Heemskerck, samen met 132 andere werken, waaronder 49 schilderijen van deze ondernemende kunstenaar.

Tentoonstelling

De overzichtstentoonstelling van Maarten van Heemskerck (1498-1574) is vanaf 28 september te zien in het Frans Hals Museum, Stedelijk Museum Alkmaar en Teylers Museum. Elk museum toont – 450 jaar na zijn dood – een onderscheidende periode uit het leven van deze invloedrijke en succesvolle zestiende-eeuwse kunstenaar. Met belangrijke stukken uit de eigen collecties van de musea en schilderijen, tekeningen en prenten die door internationale musea worden uitgeleend.

In het Frans Hals Museum staat het vroegst bekende werk van Heemskerck centraal, gecombineerd met dat van tijdgenoten als Jan van Scorel en Jan Gossart. Stedelijk Museum Alkmaar vertelt over Heemskercks reis naar Italië en laat zien hoe die ervaring uitmondde in gedurfde en voor die tijd spectaculaire werken. Met ruim zestig hoogwaardige prenten van Heemskerck toont Teylers Museum het succesvolle ondernemerschap van de kunstenaar: vele honderden prenten naar zijn ontwerp werden breed verspreid in de Nederlanden.

Aan de tentoonstelling is uitvoerig onderzoek voorafgegaan. Bovendien zijn naast De heilige Lucas schildert de Madonna nog enkele andere werken recent gerestaureerd. Tevens verschijnt een uitgebreide publicatie over leven en werk van de kunstenaar, geschreven door Heemskerck-specialist Ilja Veldman.