Biografieën doen het goed in de boekhandel. Ook mooi zijn biografische woordenboeken. Voor elke persoon hebben die maar beperkt ruimte, maar snuffelen in zulke naslagwerken kan leiden tot verrassende of ronduit leuke ontdekkingen. In een serie van elf afleveringen daarom een kleine rondgang door een oud biografisch woordenboek. Die brengt vergeten prominenten aan het licht – vergeten, maar wel boeiende Nederlanders.
Wel heel sneu en in het biografisch woordenboek ook uniek is J.C. Christ. Hij wordt vermeld om wat hij niet heeft gepresteerd. Lees even mee:
Christ (Johann Christoffel), geb. te Odersleben in Saksen, vestigde zich in het laatst der 18e eeuw te Nijmegen als passementwerker (vakman die met snoer en boordsel kleren en meubels versiert, red.). Ten onrechte wordt hem toegeschreven: ‘Verhandeling over de buitengewone weersgesteldheid des jaars 1783’, met aanmerkingen van W. van Rees (Nijmegen 1784). Dit is een vertaling van het boekje van Johann Ludwig Christ, pastoor te Kronberg.’
Van Nienrode en het getal π
Zeker niet sneu was Cornelis van Nienrode (of van Nieurode), geboren rond 1580/1585, sterfjaar onbekend. Van deze Utrechter verschenen vanaf 1633 enkele serieuze wiskundige boeken. Zijn voornaamste worsteling gold de wiskundige problemen van de cirkel.
Logisch dus dat hij zich bezighield met het getal π (pi, de Griekse p). Om de omtrek van een cirkel te berekenen moet immers de doorsnee van die cirkel worden vermenigvuldigd met π. Dus: doorsnee maal π is omtrek. En π is 3,14 en nog veel meer cijfers achter de komma. Met behulp van enorm computervermogen (dat 158 dagen onafgebroken stond te rekenen) lukte het in 2022 te komen tot 100 biljoen (!) cijfers achter de komma. Let wel: 1 biljoen is duizend miljard ofwel een miljoen keer een miljoen.
Holger Motzkau – wiki)
Zo ver kwam Van Nienrode natuurlijk niet, maar voor zijn tijd was hij toch al aardig op weg. In 1628 kwam hij tot 32 cijfers achter de komma. Ook formuleerde hij twee berekeningen om de waarde van π te benaderen. Ten eerste: de wortel uit 535.811 en de uitkomst daarvan delen door 233. Mijn zakjapannertje komt uit op 3,1415927. Ten tweede: 13.823 delen door 4.400 (zakjapannertje zegt: 3,1415909). Het eerste ligt overigens dichter bij de hedendaagse stand van de wetenschap dan het tweede.
Het moge duidelijk zijn dat Van Nienrode wiskundig een knappe kop was. Toch, specialisten daargelaten, kent niemand zijn naam meer. En dat terwijl een mindere bolleboos, de Amsterdamse rekenmeester Willem Bartjens (1593-1673), nog (een beetje) voortleeft in het collectieve geheugen dankzij de zegswijze ‘volgens Bartjens’, al wordt die tegenwoordig heel weinig meer gebruikt.
De afleveringen van deze serie worden eens per week gepubliceerd.
