De afgelopen jaren hebben vrijwilligers van het project Erfgoed Gezocht de hele Veluwe en Utrechtse Heuvelrug afgezocht op zoek naar nog onbekend archeologisch erfgoed. Eerst speurden zij op online hoogtekaarten. Daarna gingen vrijwilligers, studenten en archeologen samen het veld in om de gevonden resten te controleren. Dit onderzoek leverde onder andere een verdubbeling van het aantal bekende grafheuvels op in dit gebied.
Erfgoed Gezocht is naar eigen zeggen het eerste grootschalige citizen science of burgerwetenschapsproject in de Nederlandse archeologie. Geïnteresseerden konden thuis vanaf de bank op hoogtekaarten online meespeuren naar archeologische resten op de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug. In totaal werkten ruim 6500 mensen mee aan het project en werden er duizenden potentiële archeologische objecten gemarkeerd, zoals grafheuvels (ca. 2800-500 v.Chr.), raatakkers (prehistorische akkercomplexen die stammen uit de periode tussen 1100-200 v.Chr.) houtskoolmeilers (plekken waar hout werd verbrand tot houtskool), en karrensporen.
Volgens Eva Kaptijn, archeoloog bij Erfgoed Gelderland, was de inzet van de burgerwetenschappers van groot belang en hadden archeologen mogelijk wel tien jaar nodig gehad om tot hetzelfde resultaat te komen.
Ontdekkingen
Nadat het online speurwerk was afgerond, controleerden vrijwilligers, archeologen en studenten archeologie van de Universiteit Leiden de gevonden resten in het veld op basis van een steekproef. Verspreid over de Veluwe en Utrechtse Heuvelrug werden ruim 300 heuvels gecontroleerd door middel van grondboringen. Daarvan bleken er 80 echte, nog onontdekte grafheuvels te zijn. De gegevens van deze steekproef zijn vervolgens gebruikt om een inschatting te maken van het aantal resten in gebieden die nog niet in het veld gecontroleerd konden worden: van ruim 1250 plekken is de kans volgens de onderzoekers “heel groot” dat het daadwerkelijk om prehistorische grafheuvels gaat. Dit betekent dat het aantal bekende grafheuvels op de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug door dit onderzoek is verdubbeld.
Daarnaast is 36 vierkante kilometer aan prehistorische akkers gevonden, zijn ongeveer 900 houtskoolmeilers aangeduid en zijn talloze voorbeelden van oude karrensporen gevonden. De resultaten worden donderdag 26 januari officieel gepresenteerd in Apeldoorn tijdens de door Erfgoed Gelderland georganiseerde bijeenkomst ‘De burger aan de beurt’. Quentin Bourgeois, universitair hoofddocent aan Universiteit Leiden:
“De deelname van zoveel vrijwilligers heeft een ongekende hoeveelheid nieuwe data opgeleverd en onze kijk op de prehistorie ingrijpend veranderd. De Veluwe en Utrechtse Heuvelrug blijken veel intensiever bewoond te zijn geweest dan we dachten.”
Groter bewustzijn
De ontdekte resten hebben niet alleen nieuwe wetenschappelijke kennis opgeleverd, maar maken het ook mogelijk om dit erfgoed beter te beschermen. Gemeenten en terreinbeheerders maken bijvoorbeeld gebruik van de gegevens bij beleid en beheer. Daarnaast heeft het betrekken van het brede publiek bij dit onderzoek volgens de wetenschappers geleid tot een groter bewustzijn van de aanwezigheid van archeologisch erfgoed en de waarde ervan.
“Voor erfgoed van wereldbelang hoef je dus niet naar Egypte of Stonehenge, maar het begint al in onze eigen achtertuin. Overal op de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug liggen structuren gemaakt door mensen die ons voorgingen.”
De Europese Commissie kende vorig jaar de European Heritage / Europa Nostra Award aan het onderzoeksproject toe. Tijdens de bijeenkomst aankomende donderdag in Apeldoorn wordt deze prijs officieel uitgereikt.
